Page 91 - ปุ๋ยอินทรีย์และการใช้ประโยชน์ในประเทศไทย
P. 91
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
80
อุณหภูมิปานกลาง (mesophile) สามารถเจริญเติบโตได้ดีที่อุณหภูมิ 25 – 45 องศาเซลเซียส และ 3)
จุลินทรีย์ประเภทชอบอุณหภูมิสูง (thermophile) สามารถเจริญเติบโตได้ดีที่อุณหภูมิมากกว่า 45 องศา
เซลเซียส ดังนั้นจุลินทรีย์ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตปุ๋ยหมักจึงมีเพียง 2 กลุ่ม คือ จุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิสูงและ
ปานกลาง เพราะว่าอุณหภูมิภายในกองปุ๋ยหมักจะมีการเปลี่ยนแปลง 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 ระยะอุณหภูมิ
ปานกลาง ระยะที่ 2 ระยะอุณหภูมิสูง และระยะที่ 3 ระยะอุณหภูมิปานกลางครั้งที่สองหรือระยะบ่ม(ระยะ
อุณหภูมิลดลง) ซึ่งมีผลต่อชนิดและปริมาณของจุลินทรีย์ ซึ่งรายละเอียดจะกล่าวในหัวข้อจุลินทรีย์ที่
เกี่ยวข้องกับการย่อยสลายเศษวัสดุในการกองปุ๋ยหมัก
จากผลการทดลองของ Bertoldiet et al. (1983) รายงานเกี่ยวกับปริมาณจุลินทรีย์ในกองปุ๋ยหมักที่
มีอุณหภูมิสูง พบว่าเชื้อจุลินทรีย์พวกแบคทีเรียและแอคติโนมัยซิสสามารถทนและอยู่รอดได้ดีแต่เชื้อรามี
ปริมาณลดลง จากการปรับระดับอุณหภูมิให้คงที่ที่ระดับต่างๆ กัน แล้ววัดปริมาณของคาร์บอนไดออกไซด์ที่
ถูกปลดปล่อยออกมาเนื่องจากกระบวนการย่อยสลายพบว่าที่อุณหภูมิ 57 – 60 องศาเซลเซียส (ความชื้น 60
เปอร์เซ็นต์) กระบวนการย่อยสลายเกิดได้ดี โดยมีปริมาณของคาร์บอนไดออกไซด์ที่ปลดปล่อยออกมามาก
แต่อุณหภูมิที่ต่่าหรือสูงกว่านี้ปริมาณของคาร์บอนไดออกไซด์ที่ปลดปล่อยจะลดลง แสดงว่าอุณหภูมิระหว่าง
57 – 60 องศาเซลเซียส มีความเหมาะสมต่อการเพิ่มอัตราการย่อยสลายอินทรียวัตถุ ถ้าอุณหภูมิสูงมาก
เกินไปประมาณ 70 องศาเซลเซียส จะมีผลยับยั้งการเจริญของจุลินทรีย์ในกองปุ๋ย ท่าให้การย่อยสลาย
สารประกอบอินทรีย์ลดลงและกิจกรรมของจุลินทรีย์จะลดลงตามไปด้วย และเมื่ออุณหภูมิค่อยๆลดลงจนถึง
ระดับที่เหมาะสมเชื้อจุลินทรีย์ที่เหลือรอดอยู่จะเริ่มกิจกรรมในการย่อยสลายต่อไป (ส่านักเทคโนโลยีชีวภาพ
ทางดิน, 2551)
ระดับอุณหภูมิในกองปุ๋ยหมักจะแตกต่างกันขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมชนิดและขนาดของ
เศษวัสดุ จากรายงานวิจัยของเสียงแจ๋วและคณะ (2534) พบว่า ชนิดและลักษณะของวัสดุเศษพืชนั้นมีผลต่อ
การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิภายในกองปุ๋ยหมักด้วย โดยวัสดุที่เป็นเส้นขนาดใหญ่ ได้แก่ ฟางข้าวและผักตบชวา
จะมีอุณหภูมิในกองปุ๋ยหมักสูงระหว่าง 45 – 50 องศาเซลเซียส แต่วัสดุที่มีขนาดเล็ก ได้แก่ กากอ้อย แกลบ
และเศษปอจะมีอุณหภูมิประมาณ 40 องศาเซลเซียสนอกจากนั้นการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิภายในกองปุ๋ย
หมักยังขึ้นอยู่กับการเติมปัจจัยบางชนิดร่วมกับวัสดุเศษพืชในการท่าปุ๋ยหมักด้วย ได้แก่ การเติมมูลสัตว์ลงใน
กองปุ๋ยหมัก ดังรายงานของวรรณลดาและคณะ (2534ก) ว่า ผลของมูลสัตว์ชนิดต่างๆ ต่อกิจกรรมของ
จุลินทรีย์ในกองปุ๋ยหมักจากฟางข้าว พบว่าการใส่มูลสัตว์ซึ่งอาจจะเป็นมูลไก่ มูลวัวหรือมูลสุกร ในอัตรา
ตั้งแต่ 20 เปอร์เซ็นต์ จะมีผลท่าให้อุณหภูมิภายในกองปุ๋ยหมักสูงกว่าการไม่ใส่มูลสัตว์ในช่วง 5 วันแรกของ
การท่าปุ๋ยหมัก ซึ่งเพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ยจาก 51 เป็น 60 องศาเซลเซียส และการใส่มูลสัตว์ในอัตราที่เพิ่มมากขึ้น
จะส่งเสริมการเพิ่มอุณหภูมิในกองปุ๋ยหมักมากขึ้น ซึ่งอุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นในกองปุ๋ยหมักจะเป็นค่าที่บ่งบอกถึง
การเพิ่มประสิทธิภาพอัตราการย่อยสลาย และมีความสอดคล้องกับอัตราส่วนการลดลงของค่า C/N ratio ใน
กองปุ๋ยหมักด้วย
การเปลี่ยนแปลงระดับของอุณหภูมิตามที่ได้กล่าวแล้วนี้ โดยเฉพาะระยะที่สองที่มีอุณหภูมิสูงถึง 50
– 70 องศาเซลเซียส จะมีผลไปท่าลายเมล็ดวัชพืชและไข่แมลง แม้แต่เชื้อโรคต่างๆของคนและเชื้อโรคพืชก็
