Page 48 - การจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการพัมนาที่ดินชุมชนบนพื้นที่สูงบ้านห้วยแล้ง ตำบลท่าข้าม อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย
P. 48
37
S factor ค่าปัจจัยความลาดเอียง (Slope steepness factor) เป็นค่าตัวเลขไม่มีหน่วยอาจมีค่า
น้อยกว่า 1 หรือมากกว่า 1 ได้ ค่านี้เป็นสัดส่วนการสูญเสียดินของความลาดเอียงหนึ่ง เปรียบเทียบกับของแปลง
ทดลองมาตรฐาน ในสภาพแวดล้อมอื่น และชนิดของดินที่เหมือนกันส าหรับแปลงทดลองมาตรฐาน ที่มีความลาด
ชัน 9 เปอร์เซ็นต์ S factor มีค่าเท่ากับ 1 (ปทุมพร, 2556)
น้ าไหลบ่าบนผิวดิน (Surface runoff) หมายถึง ปริมาณน้ าทั้งหมดที่ไหลจากผิวพื้นดินลงสู่ร่องน้ า
ล าห้วย หรือล าคลอง น้ าไหลบ่าบนผิวดินก็คือ น้ าฝนที่ตกลงมาบนพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งแล้วถูกซึมซับลงในดินพืชดูดไป
ใช้ถูกเก็บกักไว้ในพื้นที่หรือระเหยไปในอากาศ น้ าที่เหลือจากขบวนการต่างๆแล้วไหลลงสู่ร่องน้ า ล าห้วย หรือล า
คลอง ก็คือน้ าไหลบ่า อัตราและปริมาณของน้ าไหลบ่าจะมีมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างด้วยกัน เช่น
ความรุนแรง ปริมาณ และทิศทางของฝนที่ตกมา ลักษณะความลาดเทและการเก็บกักน้ าบนพื้นผิวของพื้นที่ ฯลฯ
หลักการส าคัญของการอนุรักษ์ดินและน้ าในไร่นา ก็คือ การเก็บกักน้ าไหลบ่าบนผิวดินไว้ในที่ต้องการ เพื่อให้เกิด
ประโยชน์สูงสุด ในขณะเดียวกันต้องระบายน้ าที่มากเกินความต้องการไปทิ้งในที่ควบคุมได้โดยไม่ให้เกิดความ
เสียหายกับพื้นที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกัดเซาะพังทลายของหน้าดิน
การประเมินน้ าไหลบ่า โดย Rational method
อัตราของไหลบ่า (q)
สูตร q = CiA …………………………………สมการ (2)
360
ในที่นี้ q = อัตราของน้ าไหลบ่าสูงสุดมีหน่วยเป็น ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที
C = สัมประสิทธิ์ของนาไหลบ่า
i = ความรุนแรงของน้ าฝนมีหน่วยเป็น มิลลิเมตรต่อชั่วโมง
A = พื้นที่ของบริเวณรับน้ า มีหน่วยเป็นเฮกตาร์
หมายเหตุ ถ้าแปลงสูตรให้พื้นที่มีหน่วยเป็นไร่จะได้สูตรดังนี้ คือ
สูตร q = CiA ลูกบาศก์เมตร/วินาที
360×6.25
ปริมาณของน้ าไหลบ่า (Q)
สูตร Q = CI …………………………………สมการ (3)
ในที่นี้ Q = ปริมาณน้ าไหลบ่า มีหน่วยเป็น ลูกบาศก์เมตรต่อวินาที
C = สัมประสิทธิ์ของน้ าไหลบ่า
I = ปริมาณน้ าฝนมีหน่วยเป็นมิลลิเมตร
หมายเหตุ ในกรณีที่ต้องการหาปริมาณน้ าไหลบ่าในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งให้
เอาพื้นที่มีหน่วยเป็นเฮกตาร์คูณกับปริมาณนาไหลบ่าจะได้เป็นปริมาตรน้ าไหลบ่ามีหน่วยเป็นลูกบาศก์เมตร
(ไชยสิทธิ์, 2556)
