Page 54 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ โครงการขยายผลโครงการหลวงวาวี บ้านดอยช้าง หมู่ 3 ตำบลวาวี อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
38

(10) บ่อน้่าในไร่นา (Farm Pond) หรือบ่อขุด (Excavated Pond) คือ บ่อน้่า หรือ สระ
เก็บน้่าที่ขุดขึ้น เพื่อเป็นแหล่งเก็บกักน้่าฝน น้่าท่า น้่าที่ไหลออกจากดินและน้่าที่ไหลผ่านผิวดินลงในบ่อ

โดยขุดดินให้มีขนาดกว้างยาวและลึกตามจ่านวนน้่าที่ต้องการจะเก็บกักไว้ และน่าดินที่ขุดนั้นมาถมเป็นคัน
รอบสระ เพื่อท่าเป็นบ่อน้่าในไร่นา สิ่งส่าคัญที่ต้องพิจารณาในการเลือกพื้นที่สร้างสระน้่า เพื่อช่วยลดความ
เสี่ยงต่อการขุดสระแล้วไม่ได้น้่า คือ ลักษณะและสมบัติของดินที่มีผลต่อปริมาณน้่าที่จะเก็บกัก เช่น ความ
ลึกของดินเนื้อดิน การซึมน้่าหรือความสามารถของดินที่ให้น้่าซึมผ่าน (Permeability) ในระดับความลึก 1

เมตร ซึ่งมีผลต่อปริมาณการไหลซึมของน้่า และปริมาณของก้อนหินจะมีผลต่อความยากง่ายในการขุด
(11) ทางล่าเลียงในไร่นา (farm road) สร้างโดยการท่าคันดินให้มีขนาดใหญ่ เพื่อใช้เป็น
ถนน เพื่อเพิ่มความสะดวกในการขนส่งผลิตผลจากพื้นที่เกษตรสู่ตลาด ใช้เป็นถนนให้เครื่องจักรกลเข้า
ท่างานในพื้นที่เพาะปลูกเหมาะกับพื้นที่ที่มีความลาดเท 2 - 12 เปอร์เซ็นต์

2) มาตรการอนุรักษ์ดินและน้่าโดยวิธีพืช (Vegetative Measures) คือ วิธีการอนุรักษ์ดิน
และน้่า โดยการปลูกพืชหรือใช้ส่วนใด ๆ ของพืชท่าให้เป็นแถบหรือเป็นแนวหรือปกคลุมผิวดินหรืออื่น ๆ
เพื่อป้องกันเม็ดฝนมิให้กระทบผิวดินโดยตรง และลดการชะล้างผิวหน้าดินเพิ่มอินทรียวัตถุในดินและ
ปรับปรุงคุณสมบัติทางกายภาพ ช่วยควบคุมวัชพืชและช่วยปรับสภาพแวดล้อมบริเวณที่ปลูกพืชให้

เหมาะสม
(1) การปลูกพืชคลุมดิน (Cover Crop) เป็นการปลูกหญ้าแฝกหรือพืชตระกูลถั่ว ใช้พืชที่
มีรากมากรากลึกใบแผ่แน่นและโตเร็ว ซึ่งเมื่อปลูกแล้วจะช่วยปกคลุมผิวหน้าดิน ป้องกันเม็ดฝนมิให้ตก

กระทบผิวดินโดยตรงและลดการชะล้างผิวหน้าดิน เพื่อเพิ่มอินทรียวัตถุในดินและปรับปรุงคุณสมบัติทาง
กายภาพของดินและควบคุมวัชพืช รวมทั้งช่วยปรับปรุงบ่ารุงดินและช่วยรักษาความชื้นได้ดีขึ้นอีกด้วย
เหมาะส่าหรับปลูกคลุมดินในสวนไม้ผล และเหมาะส่าหรับปลูกบนพื้นที่ที่มีความลาดชันสูงเกิน 20
เปอร์เซ็นต์
(2) การคลุมดิน (Mulching) หมายถึง การคลุมดินด้วยวัตถุต่าง ๆ เช่น กระดาษพลาสติก

เศษเหลือของพืชเป็นต้นเพื่อเป็นการอนุรักษ์ดินและน้่า การคลุมดินส่วนใหญ่นิยมกระท่า เพื่อรักษา
ความชื้นในดินโดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้ง และการคลุมดินยังมีประโยชน์ช่วยลดปริมาณวัชพืชด้วย
นอกจากนี้ยังช่วยให้อุณหภูมิของดินไม่แตกต่างกันมาก เพื่อป้องกันการพังทลายที่เกิดจากเม็ดฝนที่ตกลง

มา หรือที่เกิดจากน้่าไหลบ่าบนผิวดิน หรือที่เกิดจากลม อัตราการใช้วัตถุคลุมดิน ที่นิยมโดยทั่วไป คือ 600
– 800 กิโลกรัมต่อไร่ ส่าหรับเศษเหลือของพืช 1.6 - 2.0 ตันต่อไร่
(3) การปลูกพืชสลับ (Strip Cropping) เป็นการปลูกพืชสลับเป็นแถบเป็นการปลูกพืชที่
มีระบบปลูกชิดและห่างเป็นแถบสลับกันขวางความลาดเทของพื้นที่ตามแนวระดับหรือไม่เป็นไปตามแนว

ระดับ การปลูกพืชเป็นแถบสลับ คือเมื่อฝนตกลงมาบนพื้นที่ที่มีความลาดเทก็จะเกิดน้่าไหลบ่า บนผิวดิน
ที่ไม่ได้คุ้มกันดินอัตราการไหลของน้่าที่ไหลบ่าจะเป็นไปตามธรรมชาติแต่เมื่อน้่าที่ไหลบ่ามาถึงแถบที่ปลูก
พืชคุ้มกันดินจะท่าให้อัตราการไหลของน้่าที่ผิวดินลดลงการปลูกพืชสลับเป็นการลดอัตราการเกิด sheet
erosion และการป้องกันการเกิดการพังทลายที่เป็นร่องน้่าขนาดใหญ่ใช้ในพื้นที่ที่มีความลาดเท ไม่เกิน 15