Page 53 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ โครงการขยายผลโครงการหลวงวาวี บ้านดอยช้าง หมู่ 3 ตำบลวาวี อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
37

ควรปลูกพืชเศรษฐกิจที่มีผลตอบแทนสูง มีการไถพรวนน้อย เพื่อลดความเสี่ยงจากการชะล้างพังทลายของ
ดิน กรณีพื้นที่ดินเลวและดินตื้นควรปลูกไม้โตเร็วหรือปลูกทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ ซึ่งมาตรการดังกล่าวควร

พิจารณาตามความจ่าเป็นและเหมาะสมกับสภาพพื้นที่
(5) คูรับน้่าขอบเขา (Hillside-Ditch) หรือคันดินแบบที่ 6 เป็นคูรับน้่าที่สร้างบริเวณขอบ
เขาตามแนวระดับหรือลดระดับเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือรูปสีเหลี่ยมคางหมู เพื่อลดความยาวของความลาด
เทพื้นที่ที่มีความลาดชันสูงออกเป็นช่วง ๆ สามารถเก็บกักน้่าหรือระบายน้่าออกไปในทิศทางที่ต้องการท่า

ให้น้่าไหลบ่า นอกจากนี้ยังใช้เป็นทางล่าเลียงได้ โดยระยะห่างของคูรับน้่าขึ้นอยู่กับสภาพภูมิประเทศและ
สภาพแวดล้อมเหมาะส่าหรับพื้นที่ที่มีความลาดเทมากกว่า 35 เปอร์เซ็นต์ อาจรวมถึงพื้นที่โครงการพิเศษ
อื่น ๆ เช่น โครงการหลวงและพื้นที่สูง เป็นต้น (ไชยสิทธิ์, 2549)
(6) ฐานปลูกไม้ผลเฉพาะต้น (individual basin) ฐานปลูกไม้ผลเฉพาะต้น เป็นการปรับ

พื้นที่เป็นฐานขนาดเล็กส่าหรับปลูกไม้ผลแต่ละต้น เพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและเก็บกักน้่า
เส้นผ่าศูนย์กลางฐานปลูกไม้ผลเฉพาะต้นขึ้นกับขนาดทรงพุ่ม ไม้ผลที่ปลูก มีฐาน 2 แบบ คือ ฐานรูป
วงกลมและฐานรูปสี่เหลี่ยม ช่วยป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและเก็บกักน้่าเหมาะกับพื้นที่ที่มีความ
ลาดเทต่่าถึงลาดเทสูง ใช้ร่วมกับคูรับน้่าขอบเขาและดินมีการซึมน้่าเร็ว สามารถลดต้นทุนจากการท่า

ขั้นบันไดดิน ลงทุนต่่า สามารถใช้แรงงานคนขุดได้หรือใช้กับพื้นที่ที่เป็นสวนผลไม้เก่าที่ปลูกพืชแล้ว โดย
ไม่ได้วางระดับ
(7) คันชะลอความเร็วของน้่า (check dam) คันชะลอความเร็วของน้่าเป็นสิ่งก่อสร้าง ที่

สร้างขึ้นในพื้นที่ที่มีการชะล้างพังทลายของดินแบบร่องลึก เพื่อชะลอความเร็วของน้่าและช่วยให้เกิดการ
ตกตะกอนทับถมในร่องน้่า ท่าให้ร่องน้่าตื้นเขิน ช่วยให้พืชต่าง ๆ ในร่องน้่าที่เพิ่งงอกใหม่ไม่ถูกน้่าพัดพาไป
สามารถเจริญเติบโตขึ้นปกคลุมร่องน้่าได้เร็วขึ้น โดยสร้างขวางเป็นช่วง ๆ ในร่องน้่าที่มีการกัดเซาะ อาจ
สร้างด้วยเศษไม้เศษพืชหินดินหรือคอนกรีตก็ได้ หรือเป็นสิ่งก่อสร้างที่ช่วยลดปัญหาการกัดเซาะ ในทาง
ระบายน้่าที่ปูด้วยหญ้าใช้กับพื้นที่ที่มีการชะล้างพังทลายแบบร่องลึก

(8) ทางระบายน้่า (Waterway) ทางระบายน้่าเป็นสิ่งก่อสร้างที่สร้างขึ้นเพื่อรับน้่าจาก
พื้นที่ต่าง ๆ ซึ่งถูกเบนมาเพื่อให้ไหลไปยังแหล่งที่ต้องการ เช่น อ่างเก็บน้่าทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์และแหล่งน้่า
ธรรมชาติเป็นต้นทางระบายน้่าแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

- Mechanical Waterways เป็นทางระบายน้่าที่สร้างขึ้นด้วยวัสดุถาวร เช่น สร้าง
ด้วยอิฐหินและคอนกรีต
- Vegetated Waterways เป็นทางระบายน้่าที่สร้างขึ้นด้วยการปูแต่งพื้นร่องน้่าด้วย
หญ้าหรือพืชชนิดอื่น ๆ

(9) บ่อดักตะกอน (sediment trap หรือ sand trap) เป็นบ่อขนาดเล็กที่สร้างขึ้น เพื่อ
ดักตะกอนที่ไหลมาตามทางระบายน้่าก่อนลงสู่บ่อน้่าประจ่าไร่นา สร้างเหนือพื้นที่อ่างเก็บน้่าก่อนที่น้่าจะ
พัดพาตะกอนดินไหลลงสู่อ่างเก็บน้่า ซึ่งท่าให้อ่างเก็บน้่าตื้นเขินอย่างรวดเร็ว ช่วยดักตะกอนที่ไหลมาตาม
น้่าไม่ให้ไหลลงไปทับถมบ่อน้่าประจ่าไร่นา อายุการใช้งานของบ่อน้่ายาวนานขึ้น และช่วยรักษาคุณภาพน้่า