Page 52 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ โครงการขยายผลโครงการหลวงวาวี บ้านดอยช้าง หมู่ 3 ตำบลวาวี อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
36

2544) การเลือกใช้มาตรการใด ควรพิจารณาลักษณะดิน ภูมิประเทศ ปริมาณน้่าฝน ตลอดจนการใช้
ประโยชน์ที่ดิน โดยเลือกวิธีการผสมผสานมาตรการให้เหมาะสมเพื่อให้การท่าการเกษตรเกิดความยั่งยืน

และมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ได้แก่
1) มาตรการอนุรักษ์ดินและน้่าโดยวิธีกล (Mechanical Measures) คือ การปรับสภาพของ
พื้นที่เพื่อลดความยาวและความเทของพื้นที่ เป็นการลดความสามารถในการเคลื่อนย้ายตะกอนดิน โดย
การสร้างสิ่งกีดขวางความลาดเทของพื้นที่และทิศทางการไหลของน้่า เพื่อช่วยควบคุมน้่าไหลบ่า ลดและ

ชะลอความเร็วของกระแสน้่า (กรมพัฒนาที่ดิน, 2553) ซึ่งมาตรการวิธีกลมีหลายวิธี ดังนี้
(1) การไถพรวนตามแนวระดับ (Contour tillage) เป็นการไถพรวนดินขวางความลาดเท
ของพื้นที่ โดยแนวของการไถพรวนตามแนวระดับเพื่อป้องกันดินถูกกัดเซาะ ไถพรวนขณะที่ดินมีความชื้น
เหมาะสมไม่แห้งหรือแฉะจนเกินไป เพื่อป้องกันการอัดแน่นของดิน ควรปฏิบัติบนพื้นที่ที่มีความลาดเท 2 -

8 เปอร์เซ็นต์ และความยาวของความลาดเทไม่เกิน 100 เมตร ในพื้นที่ที่มีความแห้งแล้ง
(2) คันดินกั้นน้่า (Terrace) สร้างคันดินขวางความลาดเทของพื้นที่ โดยพื้นที่จะถูกแบ่ง
ออกเป็นช่วง ๆ เพื่อเก็บกักน้่าไหลบ่า ในแต่ละช่วงหรือเบนน้่าไหลบ่าออกไปจากพื้นที่ ใช้กับพื้นที่ที่มีความ
ลาดเท 2 - 12 เปอร์เซ็นต์ คันดินแบ่งออกเป็น 2 แบบคือ

- คันดินฐานกว้าง (broad based terrace) คันดินฐานกว้างเป็นคันดินที่มีลาด
ด้านหน้าและลาดด้านหลังน้อย เพื่อให้เครื่องจักรกลท่างานได้ความกว้างของคันดินประมาณ 4 เมตร มีทั้ง
แบบระดับซึ่งใช้กับดินซึมน้่าเร็วแต่แบบลดระดับใช้กับดินซึมน้่าช้า โดยลดระดับตั้งแต่ 0.1 - 0.6

เปอร์เซ็นต์ เป็นการลดความยาวของความลาดเทของพื้นที่ เพื่อควบคุมอัตราการชะล้างพังทลายของดิน
ช่วยเพิ่มความชื้นในดิน ช่วยให้การท่าเขตกรรมได้สะดวก ใช้ส่าหรับพื้นที่ที่มีความลาดเทไม่เกิน 8
เปอร์เซ็นต์ ควรใช้กับพื้นที่ที่มีเนื้อดินเป็นดิน ร่วนปนทราย
- คันดินฐานแคบ (narrow based terrace) คันดินฐานแคบเป็นคันดินที่มีลาด
ด้านหน้าและลาดด้านหลังมาก เครื่องจักรกลขึ้นท่างานยาก ความกว้างของคันดินประมาณ 1 - 2 เมตร มี

ทั้งแบบระดับ และแบบลดระดับ เป็นการลดความยาวของความลาดเทของพื้นที่ เพื่อควบคุมการชะล้าง
พังทลายของดิน ใช้ในพื้นที่ที่มีความลาดเท 2 - 12 เปอร์เซ็นต์ การลงทุนต่่ากว่าคันดินฐานกว้าง
(3) คันดินเบนน้่า (Diversion terrace) เป็นคันดินขนาดใหญ่ที่สร้างขึ้นขวางความ ลาด

เทของพื้นที่และในกรณีที่คันดินธรรมดาไม่สามารถควบคุมน้่าในพื้นที่ได้ จ่าเป็นต้องใช้คันดินขนาดใหญ่
เพื่อเบนน้่าส่วนใหญ่ออกจากพื้นที่ ไปยังร่องน้่าหรือทางน้่าธรรมชาติ ช่วยป้องกันพื้นที่ตอนล่างจากการ
ไหลบ่าของน้่า โดยมีการลดระดับเพื่อเบนน้่าที่ไหลบ่าลงมาจากพื้นที่ด้านบนไปยังทางระบายน้่าเป็นคันดิน
ขนาดใหญ่ก่อสร้างตอนบนสุดของพื้นที่ ต้องมีการค่านวณออกแบบอย่างถูกต้องเพื่อป้องกันความเสียหาย

ที่เกิดกับคันดินส่วนกลาง
(4) ขั้นบันไดดิน (Bench terrace) ขั้นบันไดดินเป็นการปรับพื้นที่เป็นขั้น ๆ ต่อเนื่องกัน
คล้ายบันไดเพื่อลดความยาวและระดับของความลาดชัน ลดการไหลบ่าของน้่า ควบคุมการชะล้างพังทลาย
ของดิน ช่วยให้ไถพรวนได้สะดวก เหมาะสมกับพื้นที่ดินลึก การท่าขั้นบันไดดิน มีค่าใช้จ่ายสูงจึงควรใช้กับ

พื้นที่ที่ดินดี หน้าดินลึกและควรใช้ร่วมกับมาตรการอนุรักษ์ดินและน้่า วิธีอื่น ๆ จึงจะคุ้มค่า กรณีพื้นที่ดินดี