Page 49 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการลดการเผาพื้นที่โล่งเตียนเพื่อบรรเทาภาวะโลกร้อน บ้านดอน หมู่ที่ 5 ตำบลสวด อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
33

โดยธรรมชาติ การกร่อนดินที่มีตัวเร่ง การกร่อนดินโดยธรรมชาติ (natural erosion) หมายถึง การ
กัดกร่อนซึ่งเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติโดยมีน้ าและลมเป็นตัวการ เช่น การชะละลาย แผ่นดินเลื่อน การ

กร่อนดินโดยลมตามชายทะเลหรือในทะเลทราย การกร่อนแบบนี้ป้องกันไม่ได้ เกิดขึ้นตลอดเวลาค่อย
เป็นค่อยไปเกิดขึ้นช้ามาก การกร่อนดินที่มีตัวเร่ง (accelerated or man-made erotion) หมายถึง

การกร่อนดินที่มนุษย์ หรือสัตว์เลี้ยงเข้ามาช่วยเร่งให้เร็วขึ้นกว่าการกร่อนดินโดยธรรมชาติ ซึ่งเกิดเป็น

ประจ าอยู่แล้ว เช่น การตัดไม้ท าลายป่า หักล้างถางพง ท าการเกษตรอย่างขาดหลักวิชา ท าให้ดิน
ปราศจากสิ่งปกคลุม ท าให้การกัดกร่อนดินโดยลมและฝนพัดพาดินไปได้มากขึ้น แต่จะมากจะน้อย

ขึ้นอยู่กับวิธีการที่ใช้ท าการเกษตร (มหาวิทยาลัยราชมงคลล้านนา ล าปาง, 2557)

การชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย จะมี 4 ลักษณะ ดังนี้

1) การชะล้างพังทลายที่พื้นผิวดิน (sheet erosion) เกิดบนพื้นที่ลาดเทเล็กน้อย
และมีความลาดเทของพื้นที่ค่อนข้างสม่ าเสมอ เมื่อผิวของพื้นที่ดินถูกปะทะโดยเม็ดฝน และเมื่อน้ า

ไหลบ่าจะเกิดการพังทลายของดินลักษณะนี้ จะสังเกตไม่ค่อยเห็นแต่เมื่อเกิดนานๆ เข้าก็จะสังเกตเห็น
ได้จากการที่มีหินและรากพืชโผล่บนพื้นผิวดินหรือระดับผิวดินที่เสารั้วต่ าลงมา การชะล้างพังทลาย

แบบนี้ลึก 1 เซนติเมตร จะสูญเสียดินประมาณ 24 ตันต่อไร่ ( ดิน 1 ไร่ ลึก 15 เซนติเมตร หนัก

ประมาณ 360 ตัน )
2) การชะล้างพังทลายแบบริ้ว (rill erosion) เป็นการพังทลายของดินที่เกิดเป็นร่อง

ริ้วเล็กๆ กระจายไปทั่วพื้นที่ความลึกไม่เกิน 8 เซนติเมตร ท าให้ผิวดินขรุขระ แต่เมื่อมีการไถพรวนร่อง
ริ้วบริเวณนี้ก็จะหายไป มักเกิดในพื้นที่ที่มีความลาดเทน้อย มีความลาดเทไม่สม่ าเสมอกันตลอดและ

ตามร่องที่ปลูกพืชตามแนวลาดเท

3) การชะล้างพังทลายแบบเป็นแนวร่องขนาดใหญ่ (gully erosion) เกิดในพื้นที่ที่มี
ความลาดเทมากและมีระยะของความลาดเทยาว หรือพื้นที่ที่ปลูกพืชตามแนวขึ้นลงของความลาดเท

เริ่มแรกจะเกิดการกัดเซาะของร่องน้ าเป็นร่องขนาดเล็ก เมื่อไม่มีการแก้ไขก็จะกลายเป็นร่องน้ าขนาด

ใหญ่และลึก ในพื้นที่ที่เป็นดินทรายจะเกิดการชะล้างพังทลายในลักษณะนี้ได้เร็วมากเมื่อ เกิดฝนตก
หนัก

4) การชะล้างพังทลายของดินริมฝั่งแม่น้ า (stream erosion) เกิดจากการกัดเซาะ

ของน้ าในแม่น้ าล าธารหรือแหล่งน้ าต่างๆ ท าให้ดินริมฝั่งแม่น้ าพังทลายและถูกพัดพาไป แต่ละปีจะ
เกิด การพังทลายของดินในลักษณะนี้เป็นปริมาณมาก ดินที่ถูกพัดพาไปจะท าให้ล าน้ าและล าธาร

ตื้นเขิน ล าน้ าเกิดการเปลี่ยนทิศทางไหล ท าให้เกิดน้ าไหลบ่าท่วมชายฝั่ง เป็นต้น (อรทัย, 2543)
ปัจจัยที่ท าให้เกิดการชะล้างพังทลายของดิน มีทั้งปัจจัยจากกิจกรรม การใช้ที่ดินของ

มนุษย์ และปัจจัยทางธรรมชาติได้แก่ สภาพอากาศ ปริมาณน้ าฝน ลักษณะภูมิประเทศ ความลาดชัน