Page 54 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการลดการเผาพื้นที่โล่งเตียนเพื่อบรรเทาภาวะโลกร้อน บ้านดอน หมู่ที่ 5 ตำบลสวด อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
38

การสูญเสียดินจะช่วยส่งผลกระทบเสียหายรุนแรงหรือไม่ ย่อมขึ้นอยู่กับลักษณะของดินใน
แต่ละพื้นที่ หากกระบวนการเกิดดินเป็นไปอย่างรวดเร็วและดินมีความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติสูง

แม้จะมีอัตราการสูญเสียดินสูงก็อาจไม่มีผลกระทบต่อการใช้ที่ดิน ตรงกันข้ามถ้าดินมีความอุดม
สมบูรณ์ต่ าและกระบวนการเกิดดินเป็นไปอย่างช้าๆ แม้การสูญเสียดินเล็กน้อยก็อาจส่งผลกระทบ

เสียหายรุนแรงต่อการใช้ประโยชน์ที่ดินนั้น ค่าการสูญเสียดินเมื่อน ามาเปรียบเทียบกับลักษณะตาม

ธรรมชาติของดินย่อมสามารถวิเคราะห์ความเสียหายจากการชะล้างพังทลายของดินได้

กรมพัฒนาที่ดิน (2545) ได้มีการก าหนดจากข้อพิจารณาทั้งหมดข้างต้น สามารถก าหนด

ปริมาณการสูญเสียดินสูงสุดที่ยอมรับได้ส าหรับดินในประเทศไทยเป็น 2 ตันต่อไร่ต่อปี หรือเทียบเท่า
กับ 0.96 มิลลิเมตรต่อปี การสูญเสียในระดับนี้จะไม่ท าให้สมรรถนะของดินส าหรับการเกษตร

เปลี่ยนแปลงตลอดระยะเวลา 25 ปี ค่าการสูญเสียดินที่สูงกว่าระดับนี้จะมีผลเสียหายต่อคุณภาพดิน
และผลผลิตพืชในระยะยาว ส าหรับการจัดชั้นความรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดินในประเทศ

ไทยจัดแบ่งไว้ 5 ระดับ โดยมีรายละเอียดของแต่ละชั้นความรุนแรง ดังนี้

ตารางที่ 6 การจัดชั้นรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย

ชั้นความรุนแรงของการชะล้างพังทลาย อัตราการสูญเสียดิน

ตัน/ไร่/ปี มิลลิเมตร/ปี
ชั้น 1: น้อยมาก 0 - 2 0 – 0.96

ชั้น 2: น้อย 2 – 5 0.96 – 2.4

ชั้น 3: ปานกลาง 5 – 15 2.-4 7.2
ชั้น 4: รุนแรง 15 – 20 7.2 – 9.6

ชั้น 5: รุนแรงมาก มากกว่า 20 มากกว่า 9.6

น้้าไหลบ่าบนผิวดิน (surface runoff) หมายถึง ปริมาณน้ าทั้งหมดที่ไหลจากผิวพื้นดิน

ลงสู่ร่องน้ า ล าห้วย หรือล าคลอง น้ าไหลบ่าบนผิวดินก็คือ น้ าฝนที่ตกลงมาบนพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งแล้ว

ถูกซึมซับลงในดินพืชดูดไปใช้ถูกเก็บกักไว้ในพื้นที่หรือระเหยไปในอากาศ น้ าที่เหลือจากขบวนการ
ต่างๆแล้วไหลลงสู่ร่องน้ า ล าห้วย หรือล าคลอง ก็คือน้ าไหลบ่า อัตราและปริมาณของน้ าไหลบ่าจะมี

มากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างด้วยกัน เช่น ความรุนแรง ปริมาณ และทิศทางของฝนที่ตกมา

ลักษณะความลาดเทและการเก็บกักน้ าบนพื้นผิวของพื้นที่ ฯลฯ หลักการส าคัญของการอนุรักษ์ดิน
และน้ าในไร่นา ก็คือ การเก็บกักน้ าไหลบ่าบนผิวดินไว้ในที่ต้องการ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด ใน

ขณะเดียวกันต้องระบายน้ าที่มากเกินความต้องการไปทิ้งในที่ควบคุมได้โดยไม่ให้เกิดความเสียหายกับ
พื้นที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกัดเซาะพังทลายของหน้าดิน