Page 33 - การไถกลบพืชปุ๋ยสดและตอซังข้าวร่วมกับการใช้น้ำหมักชีวภาพเพื่อเพิ่มผลผลิตในพื้นที่ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีการพัฒนาที่ดิน ตำบลโนนกลาง อำเภอสำโรง จังหวัดอุบลราชธานี

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
24

สาเหตุที่เกษตรกรเผาฟาง
1. เป็นการท าลายโรคและแมลงที่อาศัยอยู่ในฟางข้าว ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการลดค่าใช้จ่ายในการ
ซื้อสารเคมีป้องกันก าจัดโรคแมลงและเป็นการท าลายแหล่งซุกซ่อนของหนูอีกด้วย

2. เป็นการประหยัดค่าใช้จ่าย เนื่องจากหากจัดการในรูปแบบอื่น ต้องมีการใช้แรงงานและลงทุนสูง
3. ในพื้นที่ที่มีการจัดระบบการปลูกพืชหมุนเวียน เมื่อมีการไถกลบหลังการเก็บเกี่ยวแล้ว ปลูกพืชต่อ
จะมีผลต่อการแปรสภาพของธาตุอาหารพืช เช่น กระบวนการ Immobilization ซึ่งกระบวนการนี้ ธาตุอาหาร
พืชในรูปอนินทรีย์จะถูกแปรสภาพเป็นรูปสารอินทรีย์เช่น ในกรณีของธาตุไนโตรเจนเมื่อ อนินทรีย์ในโตรเจนถูก

แปรสภาพเป็นอินทรีย์ไนโตรเจนแล้วก็จะท าให้ธาตุไนโตรเจนอยู่ในรูปที่ไม่เป็นประโยชน์ต่อพืช ซึ่งก็จะท าให้พืช
เกิดการขาดธาตุไนโตรเจนได้ แต่ในทางกลับกันพบว่าการเผาฟางข้าว มีผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ และยังท า
ให้เกิดปัญหามลภาวะแวดล้อมและยังส่งผลกระทบต่อการจราจรในบางพื้นที่อีกด้วย จากศึกษาหลายๆชิ้นที่

ผ่านมาพบว่าการเผาตอซังและฟางข้าวในนา จะท าให้เกิดการสูญเสียไนโตรเจนร้อยละ 93 ฟอสฟอรัสและ
โพแทสเซียมสูญเสียไป ร้อยละ 20 โดยทั่วไปผลผลิตของข้าว 5 ตัน ต้องใช้ปริมาณธาตุอาหารจากดินส าหรับ
การเจริญเติบโตดังนี้ ไนโตรเจน 150 กิโลกรัม โพแทสเซียม 150 กิโลกรัม ฟอสฟอรัส 20 กิโลกรัมและ
ก ามะถัน 20 กิโลกรัม ธาตุอาหารพืชเหล่านี้จะสะสมอยู่ในส่วนต่างๆของต้นข้าว แต่ปริมาณธาตุอาหารในตอ
ซังและฟางข้าว หลังจากเก็บเกี่ยวในแต่ละท้องที่มีความแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างเช่น

ปุ๋ยที่ใส่ให้ต้นข้าว คุณภาพของน้ าชลประทาน พันธุ์ข้าวและฤดูกาล ดังนั้น การเผาตอซังและฟางข้าวในนาจึง
นับว่าเป็นการสูญเสียที่มหาศาล (ที่มา :http://ora.kku.ac.th/res_kku/Abstract/AbstractView.asp.วันที่
26 มิถุนายน 2558)

แนวทางการใช้ประโยชน์จากฟางข้าวเป็นวัสดุปรับปรุงดินโดยไม่เผา ปัญหานี้นับเป็นปัญหาที่
นักวิชาการและนักส่งเสริมการเกษตรได้พยายามหาทางแก้ไขอยู่ตลอดมาเช่น ได้มีการศึกษาวิจัยการส่งเสริมท า
ปุ๋ยหมักฟางข้าวแต่ก็ยังไม่เป็นที่ยอมรับของเกษตรกรมากนัก จ าเป็นต้องหาวิธีการที่จะท าให้เกษตรกรเห็น
คุณค่าการไถกลบฟางข้าวลงไปในนา เพื่อเพิ่มธาตุอาหารให้แก่ดินและเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร งานวิจัยทาง

วิชาการหลายๆชิ้น เช่น จากการศึกษาของ ชุติวัฒน์และดิเรก (2540) พบว่า จากผลของการจัดการฟางข้าวต่อ
ความอุดมสมบูรณ์ของดินและผลผลิตข้าวติดต่อกันระยะเวลา 4 ปี ในรูปแบบการจัดการต่างๆ 5 วิธี ได้แก่
การเกี่ยวตอซังออก ไถกลบตอซัง เผาตอซัง ใส่ปุ๋ยหมักฟางข้าว อัตรา 2,000 กิโลกรัม/ไร่และการใส่ฟางข้าว
2,000 กิโลกรัม/ไร่ ผลการทดลองพบว่า การเกี่ยวตอซังออกจากแปลงนาหรือการเผาตอซังทิ้ง ท าให้ผลผลิต

ข้าวต่ ามาก เฉลี่ย 464 และ 461 กิโลกรัม/ไร่ ตามล าดับ ส่วนการไถกลบตอซังหลังการเก็บเกี่ยวข้าว การใส่
ปุ๋ยหมักฟางข้าวหรือการใส่ฟางข้าว เพิ่มในอัตรา 2,000 กิโลกรัม/ไร่ จะให้ผลผลิตเมล็ดข้าวที่สูงกว่าเฉลี่ย 501
540 และ 580 กิโลกรัม/ไร่ ตามล าดับ
ซึ่งสอดคล้องกับผลการศึกษาของ Ponnamperuma (1984) ว่าอิทธิพลของการจัดการฟางข้าวใน

รูปแบบต่างๆ ต่อการเปลี่ยนแปลงธาตุอาหารในดินและผลผลิตของข้าว พบว่า การไถกลบฟางข้าวหลังการเก็บ
เกี่ยวและการใช้ปุ๋ยหมักฟางข้าวใส่ในนา มีผลท าให้ปริมาณธาตุอาหารเพิ่มขึ้นมากกว่าการเผาหรือการน าฟาง
ข้าวออกจากแปลงนา การไถกลบฟางข้าวลงในดินติดต่อกันในระยะยาวมีผลต่อการเพิ่มศักยภาพของดินในการ

เพิ่มผลผลิตของพืชที่เพาะปลูก โดยเมื่อมีการเผาตอซังและฟางข้าว ผลผลิตของข้าวเฉลี่ยจะได้ 3.4 ตันต่อ