Page 37 - ปุ๋ยอินทรีย์และการใช้ประโยชน์ในประเทศไทย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
26

อินทรียวัตถุในดิน

สารฮิวมิก สารที่ไม่ใช่สารฮิวมิก

ละลายด้วยด่าง

สารที่ไม่ละลายในด่าง
ส่วนที่ละลายในด่าง
(ฮิวมิน)

ปรับให้เป็นกรด

ตกตะกอน ในสารละลาย
(กรดฮิวมิก) (กรดฟุลวิก)

ภาพที่ 2.2 วิธีการสกัดเพื่อแยกส่วนต่างๆ ของอินทรียวัตถุในดิน

ที่มา: Brady and Weil (2004)

2.1 สารที่ไม่ใช่ฮิวมิก ประกอบด้วยสารอินทรีย์ที่เป็นองค์ประกอบของสิ่งมีชีวิตโดยทั่วไป เช่น

สารประกอบพวกคาร์โบไฮเดรท ไขมัน โปรตีน กรดอะมิโน ลิกนิน แทนนิน และกรดอินทรีย์ต่างๆ เป็นต้น
สารประกอบเหล่านี้ปกติจุลินทรีย์ย่อยสลายได้ง่าย แต่ยังพบในปริมาณค่อนข้างมากในดิน เพราะส่วนใหญ่

เข้าไปเกาะยึดอยู่กับอนุภาคของดินเหนียว หรือท่าปฏิกิริยากับแคตไอออนของโลหะบางชนิด เช่น เหล็ก
ทองแดง หรืออะลูมินัม หรือแม้ท่าหน้าที่เป็นสารเชื่อมของเม็ดดิน ท่าให้สลายตัวได้ยากขึ้น (คณาจารย์

ภาควิชาปฐพีวิทยา, 2541) ซึ่งการที่สารเหล่านี้ยังคงสภาพอยู่ในดินได้เพราะขึ้นกับขนาดโมเลกุลและความ
ซับซ้อนของสารเหล่านั้น เช่น สารไบโพลีเมอร์ธรรมชาติ ได้แก่ ลิกนิน เซลลูโลส โพลีฟีนอลส์และโปรตีน อาจ

คงสภาพอยู่ในดินเป็นปีเพราะโครงสร้างโพลีเมอร์ ความเป็นผลึกหรือการเกิดเสถียรภาพ โดยการมี

ปฏิสัมพันธ์กับสารอื่นๆ เช่น สารประกอบเชิงซ้อนโปรตีน – แทนนิน แต่ในดินส่วนใหญ่กิจกรรมทางชีวภาพ
ไม่ถูกจ่ากัด ดังนั้น ปริมาณของสารโพลีเมอร์ธรรมชาติ หรือโมเลกุลที่มีโครงสร้างซับซ้อนอย่างลิกนินก็ยังถูก

ย่อยสลายได้ (ปัทมา, 2547) ลักษณะที่ส่าคัญของสารอินทรีย์เหล่านี้ คือ มีมวลโมเลกุลค่อนข้างต่่า มี

โครงสร้างโมเลกุลไม่สลับซับซ้อน ง่ายต่อการย่อยสลาย และเป็นแหล่งอาหารและพลังงานของจุลินทรีย์
(ไพบูลย์, 2546)

2.2 สารฮิวมิก เป็นสารอินทรีย์ที่มีลักษณะมีมวลโมเลกุลใหญ่ โครงสร้างโมเลกุลมีรูปร่างไม่
แน่นอน และแสดงสมบัติเป็นสารคอลลอยด์ (ไพบูลย์, 2546) ซึ่งเป็นผลที่ได้จากการย่อยสลายเศษซากของ

สิ่งมีชีวิตที่ตายแล้วโดยกิจกรรมของจุลินทรีย์ในดิน โดยจะพบสารฮิวมิกในดินทั่วไปประมาณ 60 เปอร์เซ็นต์