Page 57 - หลักการจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในเขตพัฒนาที่ดิน

52

น้ําที่เปนประโยชนตอพืชมากที่สุด คือน้ําที่อยูในบริเวณรอบๆ รากพืช (Root zone) ซึ่งถูกดูดซึม

เขาทางรากขนออน (Hair roots) โดยอาศัยแรงดันออสโมติค (Osmotic pressure) ของเซลลราก พืชจะมีการ
หมุนเวียนน้ําที่ดูดผานทางรากสูลําตน แลวคายออกทางใบตลอดเวลา อัตราการคายน้ําสูงขึ้นเมื่อมีอุณหภูมิ

อากาศแหงแลงและลมพัดแรง พืชจะแสดงความเหี่ยวเฉาก็ตอเมื่ออัตราการคายน้ําสูงกวาอัตราการดูดน้ํา และ

พืชจะเหี่ยวเฉาอยางถาวร (Permanent wilting) เมื่อรากหมดความสามารถที่จะดูดน้ําขึ้นมาจากดิน นั่นก็
หมายความวาความชื้นในดินอยูในสภาวะวิกฤตตอการเจริญเติบโตของพืช พืชใบกวางบางชนิด เชน

ขาวโพด ผักกาด เกิดการเหี่ยวเฉาทั้งๆ ที่ดินยังมีความชื้นเหลืออยู ตามปกติในเวลากลางวันที่อากาศรอน

พบวาการคายน้ําของพืชมีอัตราสูงกวาการดูดน้ํา แตละกลับตรงกันขามกันในเวลากลางคืน การคายน้ําของ

พืชจะตองใชความรอนจํานวน 540 แคลอรี ในการเปลี่ยนสภาพของน้ําจากของเหลวจํานวน 1 ซีซี ให
กลายเปนไอความรอนดังกลาวนี้ สวนหนึ่งมาจากพื้นดินที่รับเอาความรอนจากดวงอาทิตยโดยตรง ในกรณี

พื้นดินที่มีพืชขึ้นปกคลุมไดแนนหนาและทั่วถึงกัน ความรอนที่ไดรับจากดวงอาทิตยจะลดนอยลงมากจน

แทบจะไมเกิดการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิในดินบน (Top soil) ความชื้นในดินที่มีอยูจึงไดรับการสงวนไว และ

ไมสูญเสียไปโดยกระบวนการระเหยน้ําจากผิวดิน (Evaporation) หรือมีการสูญเสียนอยมาก จึงทําใหอัตรา
รวมของการระเหยน้ําและคายน้ํา (Evapotranspiration) ลดลงไปสวนหนึ่ง

การระเหยของน้ําในดินโดยความรอนที่มีอยู 3 ทาง คือ ดิน อากาศ และตนพืช จะเห็นไดวา

ความชื้นในดิน (Soil moisture) ซึ่งเปนความชื้นที่เปนประโยชนตอพืชจะระเหยออกไปจากดินไดมากนอย
แคไหน และคงอยูในดินไดนานเทาใด ขึ้นอยูกับสิ่งคลุมดิน (Mulching material) ไดแก พืช เศษซากพืช และ

วัตถุอื่นๆจะสามารถคลุมดินไดดีเพียงไร

ระดับน้ําในดิน (Ground – water level หรือ Water table) มีอิทธิพลตอการเจริญเติบโตของพืช ดิน
ที่มีระดับน้ําใตดินอยูตื้น รากพืชจะหยั่งลงในดินไดเพียงระดับของน้ําใตดินเทานั้น การดึงดูดน้ําของรากพืช

ในแถบกึ่งรอนและชุมชื้น พืชดูดน้ําไดมากใกลบริเวณผิวดิน และคอยๆ นอยลงตามระดับความลึกของราก

สังเกตไดเสมอวาในแถบรอนและชุมชื้น รากพืชมีปริมาณมากบริเวณใกลผิวดิน ซึ่งสามารถดูดความชื้นใน
บริเวณนี้ไดอยางพอ ขณะเดียวกับแถบรอนและแหงแลง รากพืชดูดน้ําในบริเวณใกลผิวดินนอยกวาบริเวณที่

อยูลึกลงไป ทั้งนี้เพราะความชื้นที่อยูใกลผิวดินถูกระเหย (Evaporate) ไปในอากาศอยางรวดเร็วและปริมาณ

มากรากพืชดูดซึมไวไมทัน จึงตองดูดเอาความชื้นที่อยูสวนลึกลงไปซึ่งระเหยจากดินชากวา ดังนั้น ในฤดูแลง

พืชที่มีระบบรากตื้น มักจะเหี่ยวเฉาตายและแหงตายเร็วกวา พืชที่มีระบบรากลึกสามารถดูดน้ําจากสวนลึก
ของดินไดดีและมีสีเขียวตลอดป โดยทั่วไปแลวน้ําที่พืชดูดเขาไปใชในการเจริญเติบโตมาจาก 4 แหลง

ดวยกันคือ

(1) ความชื้นที่ยังมีอยูในดินตามชองวางระหวางเม็ดดิน ความชื้นดังกลาวถามีปริมาณมากพอ
พืชก็สามารถนําไปใชได บางพื้นที่อาจจะไดรับเพิ่มเติมจากฝนที่ตกนอกฤดูกาลดวย อยางไรก็ตาม น้ําจาก

แหลงนี้พืชดูดเอาไปใชไดไมมากนัก โดยเฉพาะพืชที่มีรากตื้น เพราะดินชั้นบนจะมีการสูญเสียน้ําโดยการ

ระเหยจากผิวดินไปไดมากกวาดินชั้นลาง