Page 57 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการลดการเผาพื้นที่โล่งเตียนเพื่อบรรเทาภาวะโลกร้อน บ้านดอน หมู่ที่ 5 ตำบลสวด อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
41

3.9 กรมพัฒนาที่ดินและการอนุรักษ์ดินและน้้าบนพื้นดอน

กรมพัฒนาที่ดิน มีภารกิจและความรับผิดชอบโดยตรงในการอนุรักษ์ดินและน้ า รวมทั้ง
ป้องกันการเสื่อมโทรมของทรัพยากรดิน ที่ดินของชาติได้ท าการศึกษาทดสอบและเปรียบเทียบ เพื่อ

หาระบบและวิธีการ อนุรักษ์ดินและน้ าที่เหมาะสม ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2506 เป็นต้นมา ตลอดระยะเวลา 51

ปีที่ด าเนินการมา กรมพัฒนาที่ดินได้ศึกษาวิจัย คัดเลือกและพัฒนาระบบวิธีการอนุรักษ์ดินและน้ าให้
เหมาะสมกับ สภาพปัญหา การใช้ที่ดิน สังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจของประเทศมาโดยตลอด จน

ปัจจุบันอาจจะกล่าวได้ว่า กรมพัฒนาที่ดินได้พบระบบและวิธีการอนุรักษ์ดินและน้ าที่เหมาะสม

ส าหรับประเทศไทย ค านิยามของ ระบบอนุรักษ์ดินและน้ า คือ “การผสมผสานวิธีการป้องกันการชะ
ล้างพังทลาย ของดิน รวมทั้งวิธีการเก็บกักน้ าและความชุ่มชื้นไว้ในพื้นที่ เพื่อให้การใช้ประโยชน์ที่ดิน

เกิดประสิทธิภาพสูงสุด และยั่งยืนนาน” ปัจจุบัน งานด้านการอนุรักษ์ดินและน้ า ได้มีการน ามาตรการ
ทั้งวิธีกลและวิธีพืชมาใช้โดย มาตรการและวิธีการที่ใช้แตกต่างไปตามสภาพปัญหาของพื้นที่ เช่น พื้นที่

สูงที่มีความลาดชันระดับต่างๆ เกิด ปัญหาหน้าดินถูกชะล้างพังทลาย สูญเสียธาตุอาหารพืช และไม่

สามารถกักเก็บน้ าไว้ได้กรมพัฒนาที่ดินได้น ามาตรการทั้งวิธีกล เช่น การท าขั้นบันไดดิน คูรับน้ าขอบ
เขา คันดิน ฝายชะลอน้ า และวิธีพืช เช่น การปลูกพืช คลุมดิน ปลูกพืชหมุนเวียน ปลูกพืชสลับ

ส่งเสริมการปลูกพืชเชิงอนุรักษ์แบบผสมผสาน รวมถึงการเขตกรรม เช่น การไถพรวนน้อยครั้ง หรือไม่
ไถพรวน สามารถลดการสูญเสียหน้าดิน ลดการสูญเสียธาตุอาหารพืช และเก็บกัก น้ าได้ดีขึ้น มีการ

จัดการน้ าที่เหมาะสม และน าหญ้าแฝกมาใช้ประโยชน์ในการอนุรักษ์ดินและน้ า โดยปลูกร่วมกับ

มาตรการวิธีกล ระบบอนุรักษ์ดินและน้ าบนที่ดอน คือพื้นที่ลาดเชิงเขา มีระดับความสูงต่ ากว่า 500
เมตร จากระดับน้ าทะเล หรือมีความลาดเทตั้งแต่ร้อยละ 3-15 ส่วนมากใช้ประโยชน์เพื่อการปลูกพืช

ไร่ ไม้ผล และทุ่ง หญ้าเลี้ยงสัตว์ (กลุ่มแผนงาน, 2561)

3.10 งานวิจัยเกี่ยวกับการอนุรักษ์ดินและน้้า

จากผลการศึกษาในพื้นที่สูงมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ า แบบขั้นบันไดดินร่วมกับการปลูก
หญ้าแฝก พบว่า การสูญเสียอินทรียวัตถุและธาตุอาหารพืช ปริมาณการสูญเสียจะสัมพันธ์กับปริมาณ

น้ าไหลบ่าและตะกอนจากลุ่มน้ า และลดการสูญเสียดินและน้ า รักษาความอุดมสมบูรณ์ให้กับพื้นที่

และปลดปล่อยน้ าที่คุณภาพดีให้กับพื้นที่ตอนล่าง ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ช่วยให้ลุ่มน้ ามีคุณภาพ
ดีใกล้เคียงกับลุ่มน้ าป่าดิบเขาธรรมชาติ (พัฒนา และคณะ, 2551) นอกจากนี้แล้วการใช้ประโยชน์

ที่ดินบนพื้นที่สูงที่ขาดมาตรการอนุรักษ์ ท าให้ดินถูกชะล้างจากผลการวิจัยบนพื้นที่สูงจังหวัด

เชียงใหม่ พบว่าพื้นที่สูงที่ใช้พื้นที่ปลูกผักอยู่สูงจากระดับน้ าทะเลปานกลาง 1,222-1,323 เมตร มี
ความลาดชันประมาณ 18-33 เปอร์เซ็นต์ ดินบนเป็นดินร่วนปนเหนียว มีอัตราการชะล้างพังทลายดิน