Page 108 - ปุ๋ยอินทรีย์และการใช้ประโยชน์ในประเทศไทย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
97

เปอร์เซ็นต์ มีค่าธาตุแมกนีเซียมตั้งแต่ 0.18 – 0.55 เปอร์เซ็นต์ และมีค่าธาตุก่ามะถันตั้งแต่ 0.041 – 0.10

เปอร์เซ็นต์
10.2 ปรับปรุงสมบัติของดิน

จากการใช้ปุ๋ยหมักติดต่อกันอย่างต่อเนื่อง พบว่าปุ๋ยหมักที่ใช้มีประโยชน์ต่อการปรับปรุงบ่ารุง

ดินทั้งทางตรงและทางอ้อมด้วยกันหลายประการ แต่ปัจจัยหลักคือการเป็นแหล่งของสารประกอบฮิวมัสใน
ดิน ซึ่งจะเป็นแหล่งปลดปล่อยธาตุอาหารหลักและรองของพืช ท่าให้ดินมีความสามารถให้ผลผลิตเพิ่มขึ้น

นอกจากนี้ยังมีส่วนช่วยให้การเปลี่ยนแปลงธาตุอาหารพืชเป็นไปแบบครบวงจร ดังจะเห็นได้จากเมื่อ
เกษตรกรเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้วจะท่าการเผาวัสดุเหลือทิ้งในไร่นา ซึ่งเป็นการท่าลายอินทรียวัตถุและแหล่ง

ธาตุอาหารที่ส่าคัญของดิน เนื่องจากเมื่อพืชเจริญเติบโตจะมีการดูดธาตุอาหารไปใช้สร้างส่วนต่างๆ ของพืช
ทั้งใบ ล่าต้น กิ่งก้าน ดอกและผล ในส่วนของผลผลิตจะเป็นการสูญเสียธาตุอาหาร โดยการน่าผลผลิต

ออกไปจากพื้นที่เพาะปลูก แต่ในส่วนของใบ ดอก กิ่ง เปลือกและล่าต้น เราสามารถทดแทนหรือชดเชยคืน

ให้แก่ดิน โดยน่าวัสดุเหลือทิ้งเหล่านี้และมูลสัตว์มาใช้ในการท่าปุ๋ยหมักแล้วกลับคืนแก่ดินได้ จากการ
ประมวลผลต่างๆ ของปุ๋ยหมักต่อคุณสมบัติของดิน สามารถสรุปได้ดังนี้ คือ

10.2.1 ปรับปรุงสมบัติทางกายภาพของดิน

ดินที่มีอินทรียวัตถุสูง (มากกว่า 3 เปอร์เซ็นต์) จะมีสมบัติทางกายภาพที่ดี คือ
โครงสร้างดินมีเสถียรภาพ ความหนาแน่นรวมต่่า ดินมีการอุ้มน้่าดีขึ้น การแทรกซึมน้่า และการซาบซึมน้่า

ของดินสะดวก การระบายน้่าและการถ่ายเทอากาศดี ดังนั้นการใส่ปุ๋ยหมักลงในดินที่มีปริมาณอินทรียวัตถุ
ต่่าหรือปานกลางให้มีอินทรียวัตถุมากขึ้น จะท่าให้สมบัติทางกายภาพของดินดังกล่าวข้าวต้นดีขึ้น ท่าให้พืชที่

ปลูกเจริญเติบโตได้ดี เพราะช่วยส่งเสริมให้ระบบรากพืชพัฒนาและมีการกระจายตัวไปได้กว้างและลึกมาก
ขึ้น จึงมีโอกาสดูดธาตุอาหารและน้่ามาใช้ประโยชน์ได้มากกว่าเดิม (ยงยุทธและคณะ, 2551) ซึ่งการใส่ปุ๋ย

หมักลงในดินที่มีลักษณะเนื้อดินต่างกัน มีผลท่าให้สมบัติทางกายภาพของดินเปลี่ยนแปลง ดังนี้

1) ส่าหรับดินเนื้อละเอียด เช่น ดินเหนียวและดินร่วนเหนียวที่มีอินทรียวัตถุต่่า จะมี
ความหนาแน่นรวมสูงรวมทั้งการระบายน้่าและการถ่ายเทอากาศช้า เมื่อใส่ปุ๋ยหมักลงในดินเพื่อเพิ่ม

อินทรียวัตถุจะมีผลท่าให้สมบัติดังกล่าวของดินดีขึ้น (Alexander, 2001; Fullen and Call, 2004)
2) ส่าหรับดินเนื้อหยาบ เช่น ดินทรายและดินร่วนปนทรายที่มีอินทรียวัตถุต่่าหรือ

ปานกลาง เมื่อใส่ปุ๋ยหมักเพื่อเพิ่มอินทรียวัตถุจะมีผลท่าให้โครงสร้างของดินดีขึ้น เนื่องจากฮิวมัสในปุ๋ยหมัก

เป็นสารเชื่อมที่ดีมีผลท่าให้อนุภาคดินเกาะตัวกันเป็นเม็ดดินและก้อนดินตามล่าดับ จนท่าให้โครงสร้างดินมี
เสถียรภาพและทนต่อการกัดกร่อน ซึ่งมีผลทางอ้อมต่อการช่วยควบคุมการเกิดชะล้างพังทลาย (Soil

erosion) ของหน้าดิน อย่างไรก็ตามการพัฒนาโครงสร้างดินต้องอาศัยเวลาและการใช้ปุ๋ยหมักอย่างต่อเนื่อง
(Cosico, 1985; Im, 1982; Sdall and Oades, 1982)

10.2.2 ปรับปรุงสมบัติทางเคมีของดิน
เนื่องจากปุ๋ยหมักมีความจุในการแลกเปลี่ยนประจุบวก (CEC) สูงกว่า 60 เซนติโมล

ต่อกิโลกรัม ดังนั้นเมื่อใส่ลงดินจึงช่วยเพิ่ม CEC ตามสัดส่วนของอัตราปุ๋ยหมักที่ใส่ การที่ดินมี CEC สูงขึ้นมี