Page 40 - การจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการพัมนาที่ดินชุมชนบนพื้นที่สูงบ้านห้วยแล้ง ตำบลท่าข้าม อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย

29

3.2 ดินบนพื้นที่สูง
ดินบนพื้นที่สูงจะมีลักษณะและความอุดมสมบูรณ์ของดินตามธรรมชาติแตกต่างกันออกไปแล้วแต่ชนิดของ

หินต้นก าเนิด ดินในสภาพทั่วไปจะเป็นแบบดินภูเขา มีความเป็นกรดด่างผันแปรระหว่าง 4.5-5.6 ปริมาณ
อินทรียวัตถุสูงร้อยละ 3.5-5.0 ปริมาณธาตุฟอสฟอรัสและซัลเฟอร์ที่เป็นประโยชน์ในเกณฑ์ต่ ามากไม่เพียงพอกับ
ความต้องการในการเจริญเติบโตของข้าว แต่ในขณะเดียวกันปริมาณธาตุโพแทสเซียมและแมงกานีสที่แลกเปลี่ยน
ได้มีมาก เนื้อดินส่วนใหญ่เป็นดินร่วน มีความหนาแน่นรวมประมาณ 1.0 กรัมต่อลูกบาศก์เซนติเมตร ซึ่งต่ ามาก

แสดงว่ามีความโปร่งพรุน อัตราการแทรกซึมน้ าสูงและน้ าขังได้ไม่นาน (ส านักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร, 2556)
กลุ่มชุดดินที่ 62 ดินประกอบด้วยพื้นที่ภูเขา ซึ่งมีความลาดชันมากกว่า 35 เปอร์เซ็นต์ ดินที่พบในบริเวณ
ดังกล่าวนี้มีทั้งดินลึกและดินตื้น ลักษณะของเนื้อดินและความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติแตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิด
ของหินต้นก าเนิดในบริเวณนั้น มักมีเศษหิน ก้อนหิน หรือหินพื้นโผล่กระจัดกระจายทั่วไป ส่วนใหญ่ยังปกคลุมด้วย

ป่าไม้ประเภทต่าง ๆ เช่น ป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง หรือป่าดิบชื้น หลายแห่งมีการท าไร่เลื่อนลอย โดยปราศจาก
มาตรการในการอนุรักษ์ดินและน้ า ซึ่งเป็นผลท าให้เกิดการชะล้างพังทลายของดิน จนบางแห่งเหลือแต่หินพื้นโผล่
ได้แก่ชุดดินที่ลาดชันเชิงซ้อน (Sc) กลุ่มชุดดินนี้ไม่ควรน ามาใช้ประโยชน์ทางการเกษตร เนื่องจากมีปัญหาหลาย
ประการที่มีผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ควรสงวนไว้เป็นป่าตามธรรมชาติ เพื่อรักษาแหล่งต้นน้ าล าธาร พื้นที่ภูเขา

ลาดชันมากกว่า 35 เปอร์เซ็นต์ มีการกัดกร่อนของดินได้ง่าย (กลุ่มชุดดินที่ 62, 2556)
ดินบนพื้นที่ลาดชันเชิงซ้อนเป็นดินบนพื้นที่ภูเขา รวมถึงที่ลาดเชิงเขาและที่ราบหุบเขาที่มีขนาดพื้นที่เล็ก
มากไม่สามารถกันแยกขอบเขตออกบนแผนที่มาตราส่วน 1:50,000 ได้ โดยทั่วไปมีความลาดชันมากกว่า 35

เปอร์เซ็นต์ ลักษณะดินผันแปรไปตามชนิดของหิน มีทั้งที่เป็นดินตื้นและดินลึก บางแห่งมีหินโผล่มาก ลักษณะดิน
ง่ายต่อการถูกชะล้างพังทลาย ง่ายต่อการเกิดดินถล่ม ง่ายต่อการเกิดน้ าป่าไหลหลากเมื่อฝนตกหนัก ยากต่อการไถ
พรวน เป็นอันตรายต่อการท างานของคนสัตว์และเครื่องจักร ควรหลีกเลี่ยงท าการเกษตรกรรมในพื้นที่นี้ แต่สมควร
กันไว้เป็นพื้นที่ป่าเพื่อรักษาแหล่งต้นน้ าล าธาร หากมีความจ าเป็นจะต้องใช้ปลูกพืชควรมีมาตรการอนุรักษ์ดินและ
น้ า และเลือกชนิดพืชที่จะปลูกให้เหมาะสม เช่น ควรปลูกพวกไม้ยืนต้นหรือไม้ผลที่มีการไถพรวนดินน้อยที่สุด และ

ควรปลูกพืชคลุมดินระหว่างแถวพืชเพื่อปกป้องไม่ให้ดินถูกชะล้างไปโดยง่ายเมื่อมีฝนตกลงมา (กองส ารวจและ
จ าแนกดิน, 2544)
ดินในเขตภูเขาสูง (Slope complex) จะครอบคลุมพื้นที่ภาคเหนือมากกว่าร้อยละ 80 ซึ่งเป็นดินที่มีเนื้อที่

มากที่สุด ลักษณะดินในเขตนี้จะเป็นดินตื้น ไม่มีการพัฒนาชันดินล่าง มีเนื้อดินเป็นดินร่วนและดินเหนียว ส่วนใหญ่
มีเศษกรวดและเศษหินปน มีอินทรียวัตถุประเภทใบไม้และกิ่งไม้ที่สลายตัวในระดับต่าง ๆ คลุกเคล้ารวมอยู่ด้วย ดิน
ส่วนใหญ่จะอุดมสมบูรณ์ในระยะแรกเนื่องจากมีการสลายตัวของแร่ธาตุของแร่และหินจากภูเขาเป็นธาตุอาหารเติม
เต็มอยู่ตลอดเวลา แต่ดินในเขตนี้จะไม่อยู่กับที่และไม่มีโอกาสพัฒนาชั้นดิน และมีการสูญเสียธาตุอาหารรวดเร็ว

เนื่องจากถูกกระบวนการชะล้าง กระบวนการทรุดถล่ม และเลื่อนไหล น าวัตถุต้นก าเนิดดินและแร่ธาตุให้
เคลื่อนย้ายจากที่สูงลงสู่ที่ต่ าตลอดเวลา ดินสวนใหญ่จังจัดอยู่ในอันดับดินเอนทิซอลส์ (Entisols) ดินในเขตภูเขาสูง
หรือบนพื้นที่สูงส่วนใหญ่ได้แก่ ดินป่าดิบเขา เป็นดินที่มีความลึกมาก ส่วนใหญ่เป็นดินร่วนปนทรายค่อนข้างเหนียว
ซึ่งมีการเกาะยึดเมล็ดดินค่อนข้างต่ า ง่ายต่อการพังทลาย มีความเป็นกรดเป็นด่าง ประมาณ 5-6.5 มีความอุดม

สมบูรณ์ดินต่ า ได้แก่ ดินบริเวณที่ลาดเขาและที่สูงเป็นดินที่เกิดจากการผุพังของหิน เนื้อดินมีทั้งละเอียด ปานกลาง