Page 40 - ปริมาณธาตุองค์ประกอบรวมในดินของประเทศไทย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

แร่ที่พบมากในดินที่มีความส าคัญในการเป็นองค์ประกอบของดินก็คือ แร่ประกอบหิน

(Rock forming minerals) ซึ่งมีอยู่มากมายในเปลือกโลก และบนพื้นผิวโลก แร่ในดินที่ส าคัญ และ
พบอยู่เสมอ ๆ ประกอบไปด้วยแร่ในกลุ่มต่าง ๆ ดังนี้ (คณาจารย์ภาควิชาปฐพีวิทยา, 2548)

5.3.1 เฟลด์สปาร์ (Feldspar group,XAlSi O )
3 8
เฟลด์สปาร์เป็นแร่ที่มีมากที่สุดในแร่ประกอบหินทั้งหมด เป็นสารประกอบ

อะลูมิโนซิลิเกตของโพแทสเซียม โซเดียม และแคลเซียม มักเกิดร่วมกับควอร์ตซ์ในหินอัคนี แร่นี้มีอยู่

ในดินเป็นปริมาณน้อยเนื่องจากเป็นแร่ที่สลายตัวทางเคมีได้ง่ายที่สุดแร่หนึ่ง โดยท าปฏิกิริยากับน้ า
หรือกรดคาร์บอนิคได้ดี เมื่อสลายตัวแล้วจะเป็นดินเหนียว แร่เฟลด์สปาร์แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท

คือ

(1) โพแทซเฟลด์สปาร์ (KAlSi O ) ได้แก่ แร่ไมโครไคลน์ (Microcline) และออร์โท
3 8
เคลส (Orthoclase) แร่สองประเภทนี้มีอยู่มากในหินอัคนีประเภทสีจาง เช่น หินแกรนิต หินไรโอไรต์

(2) โซดา-ไลมม์เฟลด์สปาร์ (NaCa(AlSi) O ) แร่ในกลุ่มนี้ ได้แก่ แพลจิโอเคลส
4 8
(Plagioclase) ซึ่งเป็นแร่ประเภทที่มีส่วนประกอบเป็นอนุกรมต่อเนื่องกันระหว่างโซเดียม และ

แคลเซียม โดยมีแร่ตั้งแต่แอลไบต์ (Albite, NaAlSi O ) ซึ่งมีแต่โซเดียมอย่างเดียว จนถึงอะนอร์ไทต์
3 8
(Anorthite, CaAl Si O ) ซึ่งมีแต่แคลเซียมอย่างเดียว แร่ระหว่างแอลไบต์กับอะนอร์ไทต์จะมีค่าร้อย
2 2 8
ละของโซเดียม และแคลเซียมเป็นอัตราส่วนลดหลั่นกันไป

เมื่อเฟลด์สปาร์สลายตัวจะให้ธาตุอาหารส าคัญของพืช คือ โพแทสเซียม ตลอดจนเป็น

ต้นก าเนิดที่ส าคัญของดินเหนียว โดยให้แร่ดินเหนียวประเภทเคโอลิไนต์ (Kaolinite) เมื่อเริ่มสลายตัว
จะมีความแตกต่างจากแร่อื่น ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากแร่ควอร์ตซ์ได้อย่างชัดเจน โดยจะอ่อนตัวและ

ยุ่ยได้อย่างรวดเร็ว

5.3.2 ควอร์ตซ์ (Quartz, SiO )
2
แร่ควอร์ตซ์มีมากเป็นอันดับสองรองจากแร่เฟลด์สปาร์ ในบรรดาแร่ประกอบหินด้วยกัน

แร่นี้เป็นองค์ประกอบที่ส าคัญของหินตะกอนประเภทหินทราย หรือหินแปรประเภทหินควอร์ตไซต์

และหินไนส์ ในหินอัคนีจะพบมากในหินประเภทแกรนิต และไรโอไลต์ ในดินแร่ควอร์ตซ์เป็น
องค์ประกอบหลักของอนุภาคขนาดทราย และทรายแป้ง เป็นแร่ที่มีความคงทนต่อการสลายตัวมาก

รูปร่างของอนุภาคควอร์ตซ์เป็นเหลี่ยมคม หรือกลมมน จะเป็นเครื่องบ่งชี้ถึงสภาพ และประเภทของ
การเกิดดินได้ โดยที่ถ้าเกิดจากการพัดพา และทับถมโดยน้ าไกลจากต้นก าเนิด จะมีรูปร่างกลมมน

ถ้าถูกพัดพาในระยะทางใกล้ ๆ ควอร์ตซ์จะยังคงมีเหลี่ยมคมอยู่มาก ถ้ามีขนาดเล็กจนถึงขนาดทราย

แป้ง ลักษณะนี้อาจแสดงไม่ชัดเจน

เมื่อมีแร่ควอร์ตซ์มากในดินแสดงว่าดินเป็นทรายจัด และมีความร่วนมาก แต่จะมีการ

ระบายน้ าดีจนถึงดีเกินไป แร่ประเภทนี้ไม่มีความสามารถในการดูดซับไอออนใด ๆ ซึ่งเป็นธาตุอาหาร

27