Page 4 - การศึกษาประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์ปุ๋ยชีวภาพสำหรับนาข้าวต่อการเจริญเติบโต และผลผลิตข้าวปทุมธานี 1 ในดินเหนียว จ.สุพรรณบุรี Study efficiency of biofertilizer for rice cultivation on growth and rice yield in clayer soil in Suphanburi province.

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

การตรวจเอกสาร

ปุ๋ยชีวภาพ
ความหมายของปุ๋ยชีวภาพ

ปุ๋ยชีวภาพ (biofertilizer) หมายความว่า ปุ๋ยที่ได้จากการน าจุลินทรีย์ที่มีชีวิตที่สามารถสร้างธาตุ
อาหาร หรือช่วยให้ธาตุอาหารเป็นประโยชน์กับพืช มาใช้ในการปรับปรุงบ ารุงดินทางชีวภาพ ทางกายภาพ
หรือทางชีวเคมี และให้หมายรวมถึงหัวเชื้อจุลินทรีย์ (พระราชบัญญัติปุ๋ย, 2550)
การแบ่งประเภทของปุ๋ยชีวภาพ (ธงชัย, 2550; ราเชนทร์ และ ศิริธรรม, 2551)

สามารถแบ่งตามกลุ่มของจุลินทรีย์ได้ 3 กลุ่ม คือ
1. จุลินทรีย์ตรึงไนโตรเจน (Nitrogen fixing microorganisms) จุลินทรีย์ในกลุ่มนี้สามารถเปลี่ยน
ไนโตรเจนจากอากาศไปเป็นแอมโมเนีย ซึ่งจุลินทรีย์ และพืชสามารถน าไปใช้ประโยชน์ได้ จุลินทรีย์ในกลุ่มนี้
แบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ

1.1 จุลินทรีย์ที่ตรึงไนโตรเจนได้แบบพึ่งพาอาศัยกันและกัน เรียกจุลินทรีย์ในกลุ่มนี้ว่า
symbiotic nitrogen fixing microorganisms ได้แก่ Rhizobium sp. ในพืชตระกูลถั่ว (leguminous plant)
Frankia sp. ในพืชที่ไม่ใช่ถั่ว (non-leguminous plant) Azotobacter paspali ในหญ้า Paspalum ssp.
Klebsiella sp. ในข้าว และพืชตระกูลหญ้า (rice and Gramineae) Nostoc sp. ในพืชพวก cycad หรือ

liverwort
1.2 จุลินทรีย์ที่ตรึงไนโตรเจนได้อย่างอิสระ เรียกพวกนี้ว่า non-symbiotic nitrogen fixing
microorganisms ได้แก่
1.2.1 แบคทีเรียตรึงไนโตรเจนแบบอิสระ ส่วนใหญ่เป็นแบคทีเรียแกรมลบ อาศัยอยู่บริเวณ

รากพืช ถูกดึงดูดโดย root exudate หลายชนิดเช่น กรดอะมิโน กรดอินทรีย์ น้ าตาล และสารประกอบอะโร
มาติก (Rodrigues et al., 2015) มีปริมาณมากในธรรมชาติ สามารถน ามาใช้ในการเพิ่มผลผลิตพืช
ตัวอย่างเช่น Acetobacter diazotrophicus และ Herbaspirillum spp. ซึ่งมีความสัมพันธ์ร่วมกับอ้อย
ข้าวฟ่าง และข้าวโพด (Triplett, 1996; James et al., 2000; Boddey et al., 1999) Alcaligenes sp.,

Azospirillum sp., Bacillus sp., Enterobacter sp., Herbaspirillum sp., Klebsiella sp. และ
Pseudomonas sp. ซึ่งมีความสัมพันธ์ร่วมกับข้าว และข้าวโพด (James, 2000) โดยที่
Azospirillum sp. เป็นแบคทีเรียตรึงไนโตรเจนแบบอิสระที่มีประสิทธิภาพสูง พบอาศัยอยู่บริเวณราก

พืชยืนต้น และพืชล้มลุกที่ไม่ใช่พืชตระกูลถั่ว (Sivasakthivelan and Saranraj, 2013) แพร่กระจายอยู่ในส่วน
ต่าง ๆ ของโลก เช่น เขตร้อนชื้น กึ่งเขตร้อนชื้น เขตอบอุ่น และในดินหลายชนิด จากรายงานการศึกษา
ประสิทธิภาพของ Azospirillum sp. ชี้ว่า การใช้ Azospirillum sp. สามารถเพิ่มผลผลิตพืชหลายชนิด
เช่น ทานตะวัน แครอท มะเขือ พริกไทย ฝ้าย ข้าวสาลี และข้าว (Bashan et al., 1990; Bashan and
Holguin, 1997) และจัดได้ว่าเป็นปุ๋ยชีวภาพที่ส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช โดยการตรึงไนโตรเจน ซึ่ง

ผลผลิตพืชที่เพิ่มขึ้นอยู่ระหว่าง 5-30 เปอร์เซ็นต์
1.2.2 สาหร่ายสีเขียวแกมน้ าเงิน (blue green algae; cyanobacteria) เช่น Tolypothx,
Calotrix, Nostoc, Cylindrospermum เป็นต้น

2. จุลินทรีย์ละลายฟอสเฟตและธาตุอาหารพืชธาตุอื่นๆ (phosphate and other nutrient
elements solubilizing microorganisms) จุลินทรีย์พวกนี้สามารถท าให้ธาตุอาหารพืชหลายชนิด เช่น
ฟอสฟอรัส เหล็ก สังกะสี ทองแดง และแมงกานีส ในรูปที่โดยทั่วไปแล้วไม่ละลายให้ละลายออกมา รวมทั้ง
จุลินทรีย์ที่สามารถส่งเสริมให้พืชดูดใช้ธาตุอาหารซึ่งโดยปกติแล้วรากพืชไม่สามารถดูดใช้ได้ จุลินทรีย์เหล่านี้

ได้แก่ Bacillus, Aspergillus, Thiobacillus และเชื้อราไมคอร์ไรซา (mycorrhiza fungi) เป็นต้น