Page 73 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
65

1.2.1 ขนาดของไอออนประจุบวก ขณะที่น้ าล้อมรอบ (hydrated size) ไอออน
ประจุบวกที่มีขนาดเล็กมีจ านวนการไล่ที่สูง เมื่อมีวาเลนซีเท่ากัน

1.2.2 วาเลนซีของไอออนประจุบวก โดยทั่วไป ไอออนประจุบวกที่มีวาเลนซ์
(valence) สูงมีอ านาจการไล่ที่สูง และยัง สามารถดูดยึดกับอนุภาคคอลลอยด์ด้วยแรงสูงกว่าไอออน
ประจุบวกที่มีวาเลนซ์ต่ า ไอออนประจุบวกสาม (trivalent) มีอ านาจการไล่ที่สูงกว่าไอออนประจุบวก
+
3+
2+
สองและสูงกว่าไอออนประจุบวกหนึ่ง เช่น Al > Ca > Na เป็นต้น ล าดับการแทนที่ของไอออน
+
+
ประจุบวกที่เป็นไอออนประจุบวกหนึ่ง เช่น H และ NH4 มีขนาดเล็กมากในสภาพที่มีน้ าล้อมรอบจึง
มีอ านาจการไล่ที่สูงกว่าไอออนประจุบวกสอง ความเข้มข้นของไอออนประจุบวกที่แทนที่เป็นไปตาม
+
2+
หลักของ ข้อ 1.1 เช่น Ca ไล่ที่ Na หรือ K ดังสมการการแทนที่เป็นการเปลี่ยนแปลงแบบไดนามิค
+
(dynamically change) คือ สามารถเปลี่ยนกลับไปมาได้
2. ถ้ามีการเปลี่ยนจากซ้ายไปขวา จะเป็นไปตามหลักข้อ 1 เรียกว่าแรงกระท า (force
+
action) ท านองเดียวกัน สมการสามารถเปลี่ยนจากขวาไปซ้ายได้ ถ้าปริมาณความเข้มข้นของ Na
+
2+
และ K มาก คือ สามารถไล่ที่ Ca ออกมาได้ซึ่งเป็นไปตามหลักแรงกระท าของมวล (mass action)
Na Ca

+
2+
+
+ K Ca Micelle + Na K +
Micelle

3. ปริมาณการอิ่มตัว (degree of saturation) ปริมาณการอิ่มตัวของไอออนประจุบวกบาง
ชนิดบนผิวของอนุภาคคอลลอยด์ดิน มีอิทธิพลต่อความยากง่ายที่ไอออนประจุบวกนั้นถูกไล่ที่ออกมาก
2+
2+
เช่น เมื่อ Ca ถูกดูดซับอยู่ที่ผิวน้อยเท่าไร ความยากที่จะไล่ Ca ออกจากผิวของคอลลอยด์ให้หมด
+
ยิ่งยากขึ้นเท่านั้น ซึ่งต่างจาก Na ถ้า Na บนผิวมีน้อยเท่าใด ยิ่งง่ายต่อการไล่ที่มากขึ้นเท่านั้น
+
+
ไอออนประจุบวกบางชนิด เช่น K , Mg จะไม่ขึ้นกับปริมาณการอิ่มตัว
2+
4. ไอออนประจุบวกอื่น ๆ ที่อยู่ร่วมกันบนผิวอนุภาคคอลลอยด์ (complementary
exchangeable cations) ไอออนประจุบวกที่อยู่บนผิวของอนุภาคคอลลอยด์ ร่วมกับไอออนประจุ
3+
+
+
บวกที่ต้องการไล่ที่มีบทบาทส าคัญต่อการไล่ที่ไม่หมือนกัน เช่น ถ้า K อยู่ร่วมกับ Al หรือ H บนผิว
2+ +
+
+
อนุภาคคอลลอยด์ K จะถูกไล่ที่ออกมาง่าย แต่ถ้า K อยู่ร่วมกับ Ca K จะถูกไล่ที่ยากขึ้น
-1
ในตารางผลการวิเคราะห์ดินจะรายงานในรูปของเซนติโมลต่อกิโลกรัม (cmol kg ) หน่วย
เดิมที่ใช้คือ มิลลิกรัมสมมูลย์ต่อดิน 100 กรัม (me/100 g) หมายความว่าในดินมีปริมาณเบสที่
2+
+
+
2+
แลกเปลี่ยนได้ (Ca , Mg , K และ Na ) เป็นจ านวนเท่าใด โดยวัดปริมาณเป็นเซนติโมลต่อน้ าหนัก
ดินแห้งหนึ่งกิโลกรัม ปริมาณเบสที่แลกเปลี่ยนได้ของดินนอกจากเกี่ยวข้องกับชนิดและปริมาณของ
อนุภาคดินเหนียว ปริมาณอินทรียวัตถุ ดังที่กล่าวมาแล้ว ยังบอกให้ทราบถึงระดับความมากน้อยใน
การสลายตัวของหินและแร่ในดินด้วยเช่นกัน
2+
ส าหรับปริมาณเบสที่แลกเปลี่ยนได้ คือ แคลเซียม (Ca ) แมกนีเซียม (Mg ) โพแทสเซียม
2+
(K ) และโซเดียม (Na ) ซึ่งถูกดูดยึดไว้ที่พื้นผิวของคอลลอยด์ในดิน ได้แบ่งระดับสูง-ต่ า ไว้ดังตำรำงที่
+
+
9