Page 77 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน
P. 77
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
69
4.8 ควำมเป็นกรดที่แลกเปลี่ยนได้ (Exchangeable acidity)
การจ าแนกสภาพความเป็นกรดในดิน สามารถพิจารณาจากลักษณะการแตกตัวของ
+
ไฮโดรเจนไอออน (H ) ในดินกรด ซึ่งมีผู้แบ่งสภาพกรดในดินเป็น 2 แบบ คือ
+
(1) สภาพกรดจริง (active acidity) คือ ส่วนของ H ที่ถูกปลดปล่อยออกมาอยู่ใน
สารละลายดิน ส่วนนี้เป็นตัวแสดงความเป็นกรดที่แท้จริง เนื่องจากความเป็นกรดเป็นด่างของดิน
(pH) แสดงถึงความเข้มข้นของกรดส่วนนี้เท่านั้น
+
(2) สภาพกรดแฝง (potential acidity) คือ ส่วนของ H ที่แลกเปลี่ยนได้ (exchangeable
+
H ) ที่ดูดซับอยู่ที่ผิวของคอลลอยด์ดิน และจะออกมาสู่สารละลายดินได้ก็ด้วยปฏิกิริยาแลกเปลี่ยน
แคตไอออน (cation exchange reaction) เท่านั้น ดังสมการต่อไปนี้
H
H
H
คอลลอยด์ดิน H +
H
H
H
ไฮโดรเจนไอออนที่แลกเปลี่ยนได้ ไฮโดรเจนไอออนในสารละลายดิน
(สภาพกรดแฝง) (สภาพกรดจริง)
ความเป็นกรดจะรุนแรงสักแค่ไหนวัดได้จากสภาพกรดจริง แต่จะมีฤทธิ์ของความเป็นกรดอยู่
ได้นานมากน้อยเพียงใดเมื่อถูกท าให้เป็นกลางหรือท าให้หมดสภาพความเป็นกรดนั้น จะขึ้นอยู่กับ
ปริมาณของสภาพกรดแฝงที่มีอยู่ การวัดความเป็นกรดของดินที่นิยมวัดกันในห้องปฏิบัติการ ได้แก่
ความเป็นกรดที่แลกเปลี่ยนได้ (exchangeable acidity) หรือความเป็นกรดที่สกัดได้ (extractable
acidity) ซึ่งค่าที่ได้นี้สามารถน าไปใช้ประกอบในการค านวณค่า CEC by sum เพื่อใช้ในการประเมิน
ความอุดมสมบูรณ์ของดินและใช้ในการจ าแนกดิน
สภาพความเป็นกรดของดิน มีสาเหตุมาจากการที่ดินนั้นดูดยึดไอออนบวกที่มีปฏิกิริยาเป็น
+
กรดไว้มาก ส่วนใหญ่ไอออนบวกที่พบมาก คือไฮโดรเจน (H ) และอะลูมินัม (Al ) โดยแหล่งที่มาที่
3+
ก่อให้เกิดความเป็นกรดในดินโดยธรรมชาติ พอสรุปได้ดังนี้
(1) เกิดจากคาร์บอนไดออกไซด์ที่เป็นส่วนประกอบของอากาศในดินที่มีความชื้นสามารถที่จะ
+
ละลายแล้วก่อให้เกิดกรดคาร์บอนิก (H2CO3) ซึ่งสามารถแตกตัวแล้วให้ไฮโดรเจนไอออน (H ) ออกมา
อยู่ในสารละลายดิน และไฮโดรเจนไอออนนี้จะเข้าไปแทนที่หรือไล่ที่ไอออนบวกชนิดต่างๆ ที่ดูดยึดอยู่
ที่ผิวของคอลลอยด์ดินให้ออกมาอยู่ในสารละลายดิน เช่น แคลเซียม แมกนีเซียม โพแทสเซียม และ
โซเดียม ประกอบกับเมื่อเกิดการชะละลายขึ้นในดิน ไอออนบวกของธาตุชนิดต่างๆที่ละลายอยู่ใน
สารละลายดินจะถูกพัดพาไปกับน้ า ท าให้ดินในบริเวณนั้นมีปฏิกิริยาเป็นกรดเพิ่มมากขึ้น ดังนี้
CO2 + H2O H 2CO3
+
H2CO3 H + HCO3
-
- + 2-
HCO3 H + CO3
