Page 69 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
61

+
ถูกดูดยึดอยู่ clay micelle ของดิน แล้วจึงหาปริมาณ NH4 ทั้งหมดโดยการกลั่น หลังจากถูกแทนที่
โดย Na จาก NaCl วิธีนี้เป็นวิธีที่แทนที่โดยตรง และเป็นวิธีที่ใช้ในห้องปฏิบัติการส านักวิทยาศาสตร์
+
เพื่อการพัฒนาที่ดิน กรมพัฒนาที่ดิน ในการประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดินและการจ าแนกดิน
(2) CEC by Sum เป็นค่าที่ได้จากการรวมปริมาณเบสที่แลกเปลี่ยนได้ทั้งหมดกับปริมาณ
กรดที่แลกเปลี่ยนได้ (exchangeable acidity) ที่สกัดด้วยสารละลาย 1 N BaCl2 pH 8.2 วิธีนี้ใช้ใน
การจ าแนกดิน

(3) Effective CEC เป็นค่าที่ได้จากการรวมปริมาณเบสที่แลกเปลี่ยนได้ทั้งหมดกับปริมาณ
อะลูมินัมที่แลกเปลี่ยนได้ (exchangeable Al) ที่สกัดด้วยสารละลาย 1 N KCl เป็นวิธีที่นิยมใช้ใน
การหา CEC เพื่อการปรับปรุงดินอีกวิธีหนึ่ง

ค่าของ CEC ที่ได้จากทั้งสามวิธีนี้ ค่า CEC by Sum จะให้ค่าสูงกว่า CEC วิธี 1 N NH4OAc
2+
pH 7 และสูงกว่า Effective CEC ทั้งนี้เนื่องจาก Ba ใน BaCl2 สามารถแทนที่ประจุบวกได้อย่าง
+
สมบูรณ์มากกว่า NH4 และ K ใน NH4OAc และ KCl ตามล าดับ และ CEC ที่ได้จากน้ ายาสกัด 1 N
+
NH4OAc pH 7 ค่าจะสูงกว่า Effective CEC เนื่องจาก CEC นี้ได้จากประจุบวกถาวรที่มีการ
เปลี่ยนแปลงเล็กน้อย

ค่าความจุแลกเปลี่ยนแคตไอออน เป็นค่าที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถที่ดินจะดูดซับหรือ
ยึดแคตไอออน และแลกเปลี่ยนไอออนเหล่านี้ได้ โดยปฏิกิริยาทางเคมี จะมีความส าคัญมากใน

การศึกษาทางด้านธาตุ และความอุดมสมบูรณ์ของดิน และทางด้านการก าเนิดดิน ค่านี้จึงใช้ในการ
ประเมินความสามารถของดินที่จะเก็บกักแคตไอออน หรืออัตราความรุนแรงของการผุพังอยู่กับที่และ
กิจกรรมทางเคมีอื่น ดังนั้นในด้านการส ารวจและจ าแนกดินจึงใช้ค่า CEC ในการประเมินลักษณะดิน

ดังนี้ (เอิบ, 2548)
1) ใช้เป็นเครื่องวินิจฉัยชนิดของแร่ดินเหนียวในดิน ถ้าวิเคราะห์ดินโดยใช้สารละลาย

NH4OAc ที่ pH 7.0 โดยประมาณความสัมพันธ์ของช่วงความจุแลกเปลี่ยนแคตไอออนของดินกับชนิด
ของแร่ดินเหนียว

-1
CEC (cmol kg ) แร่ดินเหนียว
3-15 เคโอลิไนต์
80-150 กลุ่มสเมกไทต์ รวมมอนต์มอริลโลไนต์
20-40 อิลไลต์

100-150 เวอร์มิคิวไลต์
10-40 คลอไรต์
2) ใช้ในการวินิจฉัยความรุนแรงสัมพัทธ์ของการผุพังอยู่กับที่ คือถ้าค่าของความจุแลกเปลี่ยน
แคตไอออนต่ า มักจะมีการผุพังอยู่กับที่รุนแรง และจะไม่มีแร่ปฐมภูมิที่สลายตัวง่ายหลงเหลืออยู่

3) ใช้ในการวินิจฉัยความส าคัญของธาตุอาหารพืช ถ้าดินมีค่าความจุแลกเปลี่ยนแคตไอออน
สูง แสดงว่ามีความจุในการที่จะกักเก็บธาตุอาหารพืชสูง
4) ใช้วินิจฉัยเกี่ยวกับความสามารถทางวิศวกรรมของดิน คือถ้าดินมีความจุแลกเปลี่ยแคต
ไอออนสูง มากกว่า 10-25 cmol kg จะมีแร่มอนต์มอริลโลไนต์มาก และจะมีการยืดและหดตัวสูง
-1