Page 62 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
54

 พวกที่เป็นประโยชน์ต่อพืชได้ช้ามาก คือ ละลายได้น้อยมาก ได้แก่ พวกแร่ apatite
ชนิดต่างๆ สารประกอบเซิงซ้อนที่มีอายุมากพวกเหล็กฟอสเฟต แมงกานีสฟอสเฟต และอะลูมินัม

ฟอสเฟต เป็นต้น
 พวกที่เป็นประโยชน์ต่อพืชได้ช้า คือ ละลายได้น้อย ได้แก่ สารประกอบพวกที่เกิด
ใหม่พวกเหล็กฟอสเฟต แมงกานีสฟอสเฟต อะลูมินัมฟอสเฟต และ octa calcium phosphate
 พวกที่พร้อมจะเป็นประโยชน์ต่อพืช คือ ละลายได้ดี ได้แก่ Ca(H2PO4)2 และ

-
CaHPO4 เป็นต้น
(2) ปฏิกิริยาดิน (pH)
การเปลี่ยนแปลงพีเอชของดิน มีผลต่อการละลายได้ของเหล็ก อะลูมินัม และแคลเซียม
ฟอสเฟต เมื่อดินมีความเป็นกรดหรือพีเอชต่ า เหล็กและอะลูมินัมไฮดรอกไซด์จะท าปฏิกิริยากับ
ไอออนฟอสเฟตเกิดเป็นเหล็กฟอสเฟตหรืออะลูมินัมฟอสเฟตที่ละลายยาก แต่เมื่อดินมี pH สูง หรือมี

ความเป็นด่างเพิ่มขึ้น เหล็กฟอสเฟตหรืออะลูมินัมฟอสเฟตจะปลดปล่อยไอออนฟอสเฟตออกสู่
สารละลายดินให้เป็นประโยชน์ต่อพืช ดังนี้

-
Al(H2PO4)3 + 3OH Al(OH3) + 3H3PO4 -
ในทางตรงกันข้าม แคลเซียมฟอสเฟตในดิน ซึ่งเป็นสารประกอบที่ละลายยาก สามารถ
ละลายได้เพิ่มขึ้นเมื่อดินเป็นกรด

+ 2+ -
Ca10(OH)2(PO4)6 + 14H 10Ca + 2H2O + 6H2PO4
3+
2+
3+
(3) ไอออนเหล็กและอะลูมินัมที่ละลายอยู่ในดิน ทั้ง Fe , Fe และ Al สามารถท า
ปฏิกิริยากับไอออนฟอสฟตได้ง่ายและรวดเร็วมาก เกิดเป็นสารประกอบที่ละลายน้ ายาก ส่งผลให้
ความเป็นประโยชน์ของฟอสเฟตในดินลดลง เมื่อดินอยู่ในสภาพที่เป็นกรดสารประกอบต่างๆของ
3+
2+
3+
เหล็กและอะลูมินัมจะละลายให้แคตไอออน Fe , Fe และ Al มากขึ้น เมื่อดินเป็นกรดมากขึ้น
และการละลายของแคตไอออนดังกล่าวจะลดลงเมื่อดินมีพีเอชสูงขึ้น เช่นเดียวกับ hydrous oxides
ของเหล็กและอะลูมินัม สามารถจะดูดซับไอออนฟอสเฟตไว้ได้มากในสภาพที่ดินเป็นกรด ดังนั้น ดิน
ยิ่งเป็นกรดมากเท่าไร การตรึงฟอสเฟตจะยิ่งมากขึ้นจึงท าให้ไอออนฟอสเฟตในสารละลายดินลดลง
ความเป็นประโยชน์ต่อพืชก็ลดน้อยลงด้วย

(4) แร่ดินเหนียวซิลิเกต แร่ดินเหนียวพวกเคโอลิไนท์ มอนต์มอริลโลไนท์ และอิลไลท์
สามารถจะตรึงฟอสเฟตได้ โดยที่แร่ประเภทนี้จะท าปฏิกิริยากับไอออนฟอสเฟตโดยกระบวนการ
surface reaction คือไอออนฟอสเฟตเข้าแทนที่ hydroxyl group ที่อยู่รอบๆผิวผลึกของแร่ดิน

เหนียวซิลิเกต จากนั้นไอออนฟอสเฟตนี้จะท าปฏิกิริยากับอะตอมของอะลูมินัมหรือเหล็กที่อยู่ใน
โครงสร้างของแร่ซิลิเกต ไอออนฟอสเฟตจึงกลายเป็นองค์ประกอบของแร่ดินเหนียว ดังสมการ

-Al- - +
+ H2PO4 + 2H2O 2H + -Al(OH)2H2PO4
(silicate crystal) แร่ฟอสเฟตที่ละลายน้ าได้ยาก

(5) แคลเซียมและแมกนีเซียมคาร์บอเนต ในดินที่มีพีเอชสูง เช่น ดินเนื้อปูน (calcareous
2+
soil) จะมี CaCO3 และ MgCO3 สะสมอยู่ ไอออนฟอสเฟตจะท าปฏิกิริยาได้ดีและรวดเร็วกับ Ca