Page 71 - หลักการจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในเขตพัฒนาที่ดิน

66

9. องคความรูเพื่อการจัดระบบอนุรักษดินและน้ําในเขตพัฒนาที่ดิน

9.1. การประเมินน้ําไหลบา

9.1.1. น้ําไหลบา (Run off water) เปนสวนหนึ่งของปริมาณน้ําฝน มีความสําคัญ เพราะเปนแหลงที่

มาของน้ําที่นําไปใชในกิจกรรมตาง ๆ เชน การบริโภค การอุตสาหกรรม การคมนาคม การเกษตร ตลอดจน
การพักผอนหยอนใจ ดังนั้นการสรางสิ่งกอสรางตางๆ ในการควบคุมน้ําบนผิวดินจึงมีความจําเปนที่จะตอง

ศึกษาธรรมชาติของน้ําที่ไหลบาดวย น้ําไหลบา แบงออกไดเปน 3 ชนิด ดังนี้

(1) น้ําที่ไหลบาบนผิวดิน (Surface runoff) หมายถึง สวนหนึ่งของน้ําฝนหรือหิมะที่ละลายแลว

ไมสามารถซึมผานผิวดินลงไป จึงเหลืออยูบนผิวดินและไหลลงสูที่ต่ํา บางสวนของน้ําที่ไหลผานไปบนผิว
ดินไปยังรองน้ํา เรียกวา Over land flow น้ําที่ไหลไปบนผิวดินและไหลไปยังแมน้ํารวมกับสวนของน้ําที่ไหล

บาชนิดอื่นๆ เปนน้ําไหลบาทั้งหมด Total runoff น้ําที่ไหลทั้งหมดในรองน้ํา เรียกวา Stream flow

(2) Subsurface runoff, Subsurface flow, Inter flow, Subsurface storm flow หรือ Storm
seepage ไดแก น้ําที่ไหลบาชนิดหนึ่งซึ่งซึมผานผิวดินลงไปและไหลขนานไปกับผิวดิน แตอยูใตผิวดินลงสู

รองน้ํา บางสวนของน้ําชนิดนี้จะไหลลงสูลําธารหรือแมน้ํา ภายหลังฝนตก และบางสวนจะไหลลงสูแมน้ําลํา

ธาร
(3) Ground water flow หรือ Ground water runoff ไดแก สวนหนึ่งของน้ําที่ไหลซึมผานผิวดิน

แลวไหลลงสูสวนลึกของดินกลายเปนน้ําบาดาลและไหลลงสูแมน้ําลําธารในที่สุด

ธรรมชาติของน้ําที่ไหลบา มีผลกระทบตอการชะลางพังทลายของดิน ในลักษณะตางๆ ดังตอไปนี้

(1) ปริมาณของน้ําไหลบา สําหรับประเทศไทยเริ่มตั้งแตเดือนเมษายนถึงเดือนมีนาคมปถัดไป มี

ผูคํานวณวามีปริมาณของน้ําปละ 200,00 ลานลูกบาศกเมตร ตัวอยางของ ปริมาณน้ําในแมน้ําที่สําคัญบางสาย

ของประเทศไทยไดแสดงไวในตารางที่ 5
(2) อัตราของน้ําที่ไหลบา เปนตัวการสําคัญที่ทําใหเกิดการพังทลายไดมากที่สุด จึงจําเปนตอง

ทราบอัตราสูงสุดของน้ําที่ไหลบา การทําการระบายน้ําขั้นบันได สิ่งกอสรางที่ควบคุม การพังทลายของดิน

จะตองออกแบบโดยยึดถืออัตราสูงสุดของน้ําที่ไหลบาเปนหลัก อัตราและปริมาณของน้ําไหลบามีมากหรือ

นอยขึ้นอยูกับปจจัยหลายอยางดวยกัน เชน
(2.1) ความรุนแรง ปริมาณ และทิศทางของฝนที่ตกมา

(2.2) ลักษณะความลาดเทและการเก็บกักน้ําบนพื้นผิวของพื้นที่

(2.3) ลักษณะและคุณสมบัติของดิน ซึ่งมีผลตออัตราการซึมซับน้ํา
(2.4) ชนิดและปริมาณของพืชพรรณที่ปกคลุมผิวพื้นดิน

(2.5) ขนาดของลุมน้ําหรือพื้นที่รับน้ํา