Page 20 - การใช้ปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูงเพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ในดินทรายชายทะเลเพื่อปลูกคะน้าในศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
9

2.1 ความเสื่อมโทรมของดิน (Soil Degradation)
ความเสื่อมโทรมของดิน เป็นกระบวนการที่กล่าวถึงปรากฏการณ์ที่มนุษย์ชักน าให้
ประสิทธิภาพของดินต่อการรองรับรูปแบบการด าเนินชีวิตของมนุษย์ทั้งในปัจจุบันและอนาคตลดลง

(Oldeman et al., 1991)
ความเสื่อมโทรมของดิน คือ การที่ดินสูญเสียหน้าที่ในการท างานอย่างหนึ่งหรือ
มากกว่า หรืออีกความหมายหนึ่งเป็นความเสื่อมโทรมของคุณภาพดิน โดยคุณภาพของดินอาจจะ

ประเมินได้ในรูปของศักยภาพในการท าหน้าที่ของดินต่าง ๆ (Blum, 1998)
กรมพัฒนาที่ดิน (2540) ให้นิยามของความเสื่อมโทรมของดินไว้ว่า คือ การ
เปลี่ยนแปลงคุณสมบัติทางเคมี กายภาพและชีวภาพของดิน จนท าให้ดินนั้นมีคุณภาพลดลงจนไม่
สามารถใช้เพื่อการเกษตรได้อย่างถาวรและให้ผลผลิตคงที่ตลอดไป โดยมีผลมาจากขาดการจัดการดิน
ที่ถูกต้อง ความเสื่อมโทรมของดินปรากฏขึ้นหลายรูปแบบ เช่น การชะล้างพังทลายของดิน ความอุดม

สมบูรณ์ของดินลดลง ดินแน่นตัว มีผลท าให้ดินบนซึ่งเป็นชั้นดินที่เหมาะสมที่สุดต่อการเกษตรกรรม
สูญหายไป ความเสื่อมโทรมที่เกิดจากการชะล้างพังทลายของดิน เป็นสาเหตุแห่งความเสื่อมโทรมของ
ดินที่รุนแรงที่สุด

จากนิยามความเสื่อมโทรมของดินและที่ดินที่กล่าวข้างต้น สามารถสรุปได้ว่าความ
เสื่อมโทรมของทรัพยากรดิน คือ การลดลงของศักยภาพของทรัพยากรดินที่เกิดขึ้นจากกระบวนการ
ทาง ธรรมชาติหรือกิจกรรมของมนุษย์ ซึ่งส่งผลกระทบต่อการใช้ประโยชน์ที่ดินของมนุษย์ให้ลดลงทั้ง
ทางด้านคุณภาพและปริมาณ การขยายตัวและการเพิ่มขึ้นของระดับความรุนแรงของพื้นที่ดินเสื่อม

โทรมสร้างปัญหาอีกประการหนึ่งที่มีผลกระทบต่อศักยภาพของดิน คือ สิ่งนี้ท าให้เกิดการเสื่อมของ
โครงสร้างดินและคุณสมบัติทางอุทกวิทยา ซึ่งมีผลจากการลดลงของคุณภาพและปริมาณของคาร์บอน
อินทรีย์ของดินที่ส่งผลต่อโครงสร้างของดินท าให้เลวลง ที่เป็นผลมาจากวิธีปฏิบัติในพื้นที่ของเกษตรกร
เช่น การเคลื่อนย้ายวัสดุอินทรีย์ออกไปจากพื้นที่ การใช้วัสดุอินทรีย์ท าเชื้อเพลิง เป็นต้น (Lal and

Stewart, 2012)
2.2 ความหมายของการฟื้นฟูสมบัติดินเสื่อมโทรม
การฟื้นฟูสมบัติดินเสื่อมโทรม หมายถึง การฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมที่เกิดจากผลการท า
กิจกรรมของมนุษย์และผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมธรรมชาติที่เป็นขบวนการที่ท า

ให้คุณภาพของดินลดลง การฟื้นฟูดินเป็นการท าให้สมบัติดินดีขึ้น คุณภาพของดินที่ลดลงนี้แบ่งออก
ได้เป็น 3 ประเภทหลัก ๆ คือ ทางกายภาพ ทางชีวภาพและทางเคมี ซึ่งแต่ละประเภทที่กล่าวนี้
สมเจตน์ (2553)

ได้จ าแนกความเสื่อมโทรมของดินออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่
2.2.1 การเสื่อมโทรมทางกายภาพของดิน ได้แก่
1) ผิวดินแน่นและแข็ง (Soil Crusting)
2) ดินแน่น (Soil Compaction)
3) การชะล้างพังทลาย (Soil Erosion)