Page 11 - รายงานการสำรวจดินพื้นที่ดำเนินการบ้านแม่จว้าปันเจิง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่สุก อำเภอแม่ใจ และบ้านใหม่นคร หมู่ที่ 8 ตำบลบ้านใหม่ อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา เขตพัฒนาที่ดินลุ่มน้ำน้ำแม่อิงเขตที่ 2 (หนองเล็งทราย) ลุ่มน้ำสาขาแม่น้ำอิงตอนบน (รหัส 0204) ลุ่มน้ำหลักแม่น้ำโขง (รหัส 02)
P. 11
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
3
ลักษณะการระบายน้้าของระบบล้าน้้าที่ปรากฏอยู่ในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง อาจมีรูปแบบ
เป็นเส้นตรง มุมโค้งและอื่นๆ ซึ่งขึ้นอยู่กับลักษณะทางธรณีวิทยา หรือภูมิประเทศบริเวณนั้นๆ ซึ่งขึ้นอยู่กับ
ขนาดของบริเวณลุ่มน้้า โครงสร้างของหิน ชนิดของหินที่รองรับ สภาวะของภูมิอากาศและสภาพภูมิประเทศ
โดยสามารถจ้าแนกรูปแบบการระบายน้้าที่ส้าคัญได้ดังนี้ (ราชบัณฑิตยสถาน, 2544)
1) รูปแบบทางระบายน้้าแบบกิ่งไม้ (dendritic drainage pattern) เป็นลักษณะ
โครงข่ายการระบายน้้าที่ล้าน้้าย่อยไหลลงมารวมกันกับล้าน้้าหลัก ดูคล้ายกับกิ่งไม้ หรือแบบเส้นประสาท
มักเกิดขึ้นในบริเวณที่มีโครงสร้างหินแบบเดียวกันมีเนื้อหินสมานแน่นเป็นโขดเนินเขาใหญ่น้อย จากการ
ดันตัวขึ้นของหินละลาย เกิดเป็นหุบเขาต่อเนื่องเป็นร่องลึกระหว่างเนินเขา ทางระบายน้้าแบบนี้สามารถ
ชะลอปริมาณการไหลบ่าของน้้า มีการกระจายน้้าได้ดี ความสามารถในการกักเก็บน้้า (storage) และ
ปลดปล่อยน้้า (discharge) ได้มาก
2) รูปแบบทางน้้าแบบมุมฉาก (trellis drianage pattern) เป็นรูปแบบการระบายน้้า
ที่ปรากฏบนลักษณะภูมิประเทศที่เป็นรอยเลื่อน (fault) หรือรอยแยก (joint) ล้าน้้าไหลขนานกันมาตาม
แนวรอยเลื่อนและไหลมารวมกันกับล้าธารสายหลักเป็นมุมฉากหรือเกือบฉาก
3) รูปแบบทางน้้าแบบตั้งฉาก (rectangular drainage pattern) เป็นรูปแบบการ
ระบายน้้าที่ล้าธารสายย่อยด้วยกันหรือล้าธารสายย่อยกับสายหลักมาสบกันเป็นมุมฉาก นอกจากนี้แนวโค้ง
ของล้าน้้าทุกสายในระบบจะเป็นมุมฉากเช่นเดียวกัน และจะมีระยะการหักงอของล้าน้้าเกือบเท่ากัน
เนื่องมาจากลักษณะภูมิประเทศ
4) รูปแบบทางน้้าแบบรัศมี (radial drainage pattern) เป็นรูปแบบการระบายน้้า
ที่ล้าน้้าสายหลักและล้าน้้าสาขาจะไหลออกไปทุกทิศทางจากที่สูง ตอนกลาง เช่น รูปแบบการระบายน้้า
ที่เกิดขึ้นตามลักษณะภูมิประเทศแบบโดม กรวยภูเขาไฟ หรือเนินเขาที่อยู่อย่างโดดเดี่ยว
5) รูปแบบทางน้้าแบบขนาน (parallel drainage pattern) เป็นรูปแบบการ
ระบายน้้าของล้าน้้าสายหลัก และล้าน้้าสาขามีทิศทางการไหลขนานกัน หรือเกือบขนานกันไปในแนว
ทิศทางเดียวกันตลอด
6) รูปแบบทางน้้าแบบวงแหวน (annular drainage pattern) เป็นรูปแบบการ
ระบายน้้าตามแนวระดับ ซึ่งมีทิศทางการไหลของล้าน้้าตามรอยแยกของชั้นหินมีลักษณะเป็นส่วนหนึ่ง
ของวงแหวนหรือเกือบเป็นวงแหวน โดยจะไหลไปรวมกันกับล้าน้้าสายหลักเพื่อระบายลงสู่ที่ต่้าต่อไป มักพบ
รูปแบบการระบายน้้าแบบนี้บริเวณเชิงเขาของลักษณะภูมิประเทศแบบโดม
พื้นที่ลุ่มน้ า หมายถึง หน่วยของพื้นที่ซึ่งล้อมรอบด้วยสันปันน้้า เป็นพื้นที่รับน้้าฝนของ
แม่น้้าสายหลักในลุ่มน้้านั้นๆ เมื่อฝนตกลงมาในพื้นที่ลุ่มน้้า น้้าจะไหลออกสู่ล้าธารย่อยๆ แล้วรวมกัน
ออกสู่ล้าธารสายใหญ่และรวมกันออกแม่น้้าสายหลักจนไหลออกปากน้้าในที่สุด (คณะที่ปรึกษากรม
พัฒนาที่ดิน, 2556) พื้นที่ลุ่มน้้าแต่ละแห่งจะมีขนาดไม่แน่นอน ขึ้นอยู่กับสภาพภูมิศาสตร์และ
วัตถุประสงค์ในการจัดแบ่งพื้นที่เพื่อการบริหารจัดการ (เกษม, 2551)
