Page 105 - แนวทางการศึกษาดินตัวแทนหลักสำหรับพัฒนาการเกษตรของประเทศไทย
P. 105
- 98 -
สําหรับข้อควรระวังในการใช้ชุดวัดปฏิกิริยาดินในสนาม จะต้องทําความสะอาดเบ้าใส่ตัวอย่างดิน
อย่างดี ไม่ให้มีการปนเปื้อนของผง หรือสารเคมีใดๆ และต้องระวังเรื่องการใช้เศษผ้าหรือกระดาษทิชชู่มาทํา
ความสะอาด เนื่องจากอาจมีการปนเปื้อนจากกรดเกลือหรือสารเคมีอื่นๆ ได้ที่ติดมาได้
นอกจากนี้ หากในเนื้อดินมีปูน ต้องทดสอบการทําปฏิกิริยา โดยการใช้กรดเกลือ ความเข้มข้น 0.1
N (0.1 N HCl) หยดไปที่ตัวดิน และสังเกตการทําปฏิกิริยาระหว่างดินกับกรดเกลือ
ภาพที่ 4-45 ชุดวัดปฏิกิริยาดินในสนาม
ปฏิกิริยาของดิน เป็นสมบัติทางเคมีที่มีความหมายในการศึกษาภาคสนามมาก เพราะเป็นการวัดค่า
ความเป็นกรดเป็นด่าง ในขณะที่ดินอยู่ในสภาพธรรมชาติ ปฏิกิริยาดินจะเป็นเครื่องช่วยวินิจฉัยถึงสภาพเบส
ระดับการผุพังอยู่กับที่ ปริมาณการชะละลาย ความเป็นประโยชน์ได้ของธาตุอาหารบางชนิดและความเป็นพิษ
ต่อพืช
ความเป็นกรดเป็นด่างของดิน มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตของพืชทั้งทางตรงและทางอ้อม อิทธิพล
ทางตรง คือ เมื่อดินเป็นกรดจัดหรือเป็นด่างจัดจะเกิดอันตรายต่อรากพืช ทําให้รากพืชไม่สามารถดูดน้ําและแร่
ธาตุอาหารได้ เป็นเหตุให้พืชไม่เจริญเติบโตหรือเหี่ยวเฉาตายได้ ส่วนอิทธิพลทางอ้อม คือ ค่าความเป็นกรดเป็น
ด่างของดิน จะมีผลต่อการละลายของแร่ธาตุอาหารในดิน หรือทําให้แร่ธาตุอาหารไม่อยู่ในรูปที่รากพืชสามารถ
ดูดเอาไปใช้ได้ ยกตัวอย่างเช่น เมื่อดินเป็นกรดจัด ธาตุฟอสฟอรัสจะถูกตรึงอยู่ในรูปที่พืชไม่อาจดูดเอาไปใช้ได้
ในทางกลับกันจะทําให้ธาตุเหล็กและอลูมิเนียมละลายในดินออกมามากจนเป็นพิษต่อพืช แต่ถ้าดินเป็นด่าง ธาตุ
บางอย่าง เช่น เหล็ก ไนโตรเจน หรือฟอสฟอรัส ก็จะอยู่ในรูปที่พืชไม่สามารถดูดเอาไปใช้ได้ ยิ่งไปกว่านั้น ความ
เป็นกรดเป็นด่างของดิน ยังมีผลต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ในดิน ซึ่งมีบทบาทสําคัญต่อการสลายตัวของ
อินทรียวัตถุ และปลดปล่อยธาตุไนโตรเจนในดินให้แก่พืชอีกด้วย
ค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินหรือค่าปฏิกิริยาดิน (pH) ของดินจะวัดออกมาเป็นหน่วย คือ มีค่า
เท่ากับ 1 จนไปถึง 14 ถ้ามีค่าเท่ากับ 7 ถือว่าเป็นกลาง ถ้ามีค่าต่ํากว่า 7 ถือว่าเป็นกรด แสดงว่าธาตุประจุบวก
ที่เป็นด่างที่เคยมีอยู่ในระบบดินถูกชะล้างออกไป และมีไฮโดรเจนไอออนเข้ามาแทนที่บริเวณผิวของอนุภาคดิน
เหนียว ถ้ามีค่าสูงกว่า 7 ถือว่าเป็นด่าง เป็นผลมาจากอิทธิพลของธาตุประจุบวกพวกโซเดียม แมกนีเซียม และ
แคลเซียมที่อยู่ในระบบดินยังมีปริมาณมาก
ค่าปฏิกิริยาดินที่ถือว่าเหมาะสมในการเจริญเติบโตของพืช ส่วนใหญ่จะอยู่ในช่วงประมาณ 5.5-7.0
แต่ถึงกระนั้นก็ตาม มีพืชบางชนิดสามารถขึ้นได้ดีในดินที่มีค่าปฏิกิริยาดินนอกเหนือไปจากช่วงดังกล่าว เช่น
ยาสูบ มะพร้าว มะม่วงหิมพานต์ มันเทศ ข้าวโพดฝักอ่อน หรือถั่วลิสง สามารถขึ้นได้ดีในดินที่มีค่าปฏิกิริยาดิน
เท่ากับ 5.0 เป็นต้น ถ้าดินเป็นกรดจัด และต้องการแก้ไขความเป็นกรดของดิน วัสดุหรือสารเคมีที่นิยมใช้กัน
