Page 107 - แนวทางการศึกษาดินตัวแทนหลักสำหรับพัฒนาการเกษตรของประเทศไทย

- 100 -

บทที่ 5

การเก็บตัวอย่างดิน

การเก็บตัวอย่างดินเป็นขั้นตอนที่สําคัญ จะต้องกระทําอย่างเป็นระบบ มีหลักการ ถูกวิธี มีความ
ละเอียดในการเก็บ เนื่องจากเป็นการเก็บตัวอย่างดินในลักษณะที่จะใช้เป็นตัวแทนของชุดดินนั้นๆ ตัวอย่างดิน

จะถูกนําไปวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการทั้งทางด้าน กายภาพ เคมี แร่วิทยา และจุลสัณฐานวิทยา ผลที่ได้จะ
นํามาใช้ในการจําแนกดิน การเปรียบเทียบลักษณะของดินในบริเวณพื้นที่อื่นๆ การคาดคะเนลักษณะและ
สมบัติของดิน ข้อจํากัดของดินสําหรับกิจกรรมต่างๆ รวมทั้งแนวทางในการปรับปรุงบํารุงดิน เป็นข้อมูล

สนับสนุนงานทดลอง วิจัย รวมทั้งใช้ในการถ่ายทอดเทคโนโลยี
การเก็บตัวอย่างดินตามโครงการการศึกษาดินตัวแทนหลักสําหรับการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ

ไทย เป็นการเก็บตัวอย่างดินตามชั้นดินหลัก (O A E B C และ R) รวมถึงชั้นย่อยของชั้นดินหลักนั้นๆ ด้วย
แบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ การเก็บตัวอย่างที่ถูกรบกวน (Disturbed samples) และการเก็บตัวอย่างดินตาม
สภาพธรรมชาติ (Undisturbed samples)

5.1 ขั้นตอนการเก็บตัวอย่างดิน

การเก็บตัวอย่างดินจะกระทําภายหลังจากทําคําบรรยายหน้าตัดดินเสร็จแล้ว ก่อนที่จะเก็บตัวอย่างดิน
จะต้องมีการพิจารณาในภาพรวมว่า ควรมีจํานวนการเก็บตัวอย่างดินเพื่อส่งวิเคราะห์กี่ชั้นดิน แบ่งเป็นกี่

ประเภท และจะวิเคราะห์ตัวอย่างเพื่อหาสมบัติของดินอะไรบ้าง โดยพิจารณาจากข้อมูลการทําคําบรรยายหน้า
ตัดดิน โดยทั่วไปสําหรับการวิเคราะห์ทางกายภาพ เคมีและแร่วิทยา จะเก็บตัวอย่างดินทุกชั้นเพื่อตรวจสอบ
ลักษณะและสมบัติของดินรวมทั้งแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง ส่วนการวิเคราะห์ทางจุลสัณฐานวิทยาจะเลือก
เฉพาะชั้นที่เป็นตัวแทนแต่ละชั้นกําเนิดดินเท่านั้น (ชั้นกําเนิดดินหลัก) ซึ่งชั้นที่เลือกเก็บนั้นต้องสามารถใช้

อธิบายลักษณะในภาพรวมทางจุลสัณฐานวิทยาของดินที่ศึกษาได้ครบถ้วน ตามปกติจะเก็บประมาณ 3-5 กล่อง
ต่อหน้าตัดดิน และเพื่อความสะดวก ไม่เกิดความสับสนและป้องกันความผิดพลาดขณะเก็บตัวอย่างดิน ควรทํา
สัญลักษณ์บริเวณช่องชั้นกําเนิดดินหรือช่องความลึกของดินในแผ่นบันทึกข้อมูลดิน เช่น ใช้คําว่า ku หรือ

สัญลักษณ์ หรือ แทน สําหรับการเก็บดินโดยใช้กล่อง kubiena ใช้สัญลักษณ์ หรือคําว่า core
แทนการเก็บดินโดยใช้กระบอกเก็บตัวอย่าง และทําสัญลักษณ์ในแต่ละชั้นที่ต้องการเก็บตัวอย่างของหน้าตัดดิน
ด้วย

ภายหลังเก็บตัวอย่างดินเสร็จแล้ว ต้องตรวจสอบความเรียบร้อยอีกครั้ง นับจํานวนตัวอย่างดินให้ครบ
ตามที่กําหนดไว้ ตรวจสอบอุปกรณ์ เครื่องมือต่างๆ ภายในหลุมดิน เก็บเศษขยะบริเวณข้างเคียง แล้วกลบหลุม

ให้เรียบร้อย นําดินล่างที่แยกไว้ลงไปก่อน ตามด้วยดินบนจนเต็ม แล้วปักไม้หรือทําเครื่องมือไว้ เพื่อให้ทราบว่า
ดินบริเวณนี้มีโอกาสยุบตัวได้ และอาจเป็นอันตรายต่อเกษตรกร และการใช้เครื่องจักรกลทางการเกษตร

5.2 การเก็บตัวอย่างดินที่ถูกรบกวน

การเก็บตัวอย่างดินที่ถูกรบกวน เป็นการเก็บเพื่อนําไปวิเคราะห์สมบัติทางกายภาพ เช่น การกระจาย
ของอนุภาคดิน สมบัติทางเคมี เช่น ค่าปฏิกิริยาดิน อินทรียวัตถุ ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ การวิเคราะห์เชิง
เคมีรวมโดยวิธีการเรืองแสงของรังสีเอกซ์และองค์ประกอบเชิงแร่ของดิน สมบัติทางแร่วิทยา โดยวิเคราะห์ชนิด
และปริมาณของแร่ในกลุ่มอนุภาคดินเหนียวและกลุ่มอนุภาคทรายแป้ง มีหลักการและวิธีการ ดังนี้