Page 51 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
43

4.1 ปฏิกิริยำดิน (pH)

ความเป็นกรดเป็นด่างของดินมีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตของพืชทั้งทางตรงและทางอ้อม
อิทธิพลทางตรงคือเมื่อดินเป็นกรดจัดหรือด่างจัดจะเกิดอันตรายต่อรากพืช ท าให้รากไม่สามารถดูดน้ า

หรือแร่ธาตุอาหารได้ เป็นเหตุให้พืชไม่สามารถเจริญเติบโตหรือเหี่ยวเฉาตายได้ ส่วนอิทธิพลทางอ้อม
คือค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินจะมีผลต่อการการละลายได้ของแร่ธาตุอาหารในดิน หรือท าให้แร่
ธาตุอาหารไม่อยู่ในรูปที่พืชสามารถน าไปใช้ประโยชน์ได้ ยกตัวอย่างเช่น เมื่อดินเป็นกรดจัด ธาตุ
ฟอสฟอรัสจะถูกตรึงอยู่ในรูปที่พืชไม่สามารถดูดเอาใช้ได้ ในทางกลับกันจะท าให้ธาตุเหล็กและ

อะลูมินัมละลายออกมาอยู่ในสารละลายดินจนเป็นพิษต่อพืช แต่ถ้าดินเป็นด่าง ธาตุบางธาตุ เช่น
เหล็ก ไนโตรเจน หรือฟอสฟอรัส ก็จะอยู่ในรูปที่พืชไม่สามารถน าไปใช้ประโยชน์ได้ ยิ่งไปกว่านั้น
ความเป็นกรดเป็นด่างของดิน ยังมีผลต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ในดิน ซึ่งมีบทบาทส าคัญต่อ
การสร้างอินทรียวัตถุและการปลดปล่อยไนโตรเจนในดินให้แก่พืชอีกด้วย

ค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินหรือพีเอชของดินจะวัดออกมาเป็นหน่วย คือมีค่าเท่ากับ 0

ถึง 14
- ถ้ามีค่าต่ ากว่า 7 แสดงว่าดินเป็นกรด ยิ่งมีค่าต่ ามากก็จะแสดงว่าเป็นกรดมากยิ่งขึ้น
- ถ้ามีค่าเท่ากับ 7 แสดงว่าดินเป็นกลาง
- ถ้ามีค่าสูงกว่า 7 แสดงว่าดินเป็นด่าง ยิ่งมีค่าเข้าใกล้ 14 มากเท่าใด แสดงว่าเป็นด่างมาก

ยิ่งขึ้นเท่านั้น

ค่าพีเอชของดินที่ถือว่าเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช ส่วนใหญ่จะอยู่ในช่วงประมาณ
5.6 – 7.3 (ปิยะ, 2556) แต่ถึงกระนั้นก็ตามมีพืชบางชนิดที่สามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีค่าพืเอ
ชนอกเหนือไปจากช่วงดังกล่าวนี้ เช่น ยาสูบ มันเทศ หรือแตงโม สามารถขึ้นได้ดีในดินที่มีค่าพีเอช
เท่ากับ 5 เป็นต้น

การบอกระดับค่าพีเอชของดิน สามารถบอกได้อย่างคร่าวๆ ไม่จ าเป็นต้องบอกค่าของพีเอช
ของดินที่แท้จริงเสมอไป ดังนั้น ค่าของพีเอชได้ที่เราวัดได้ถึงแม้จะผิดพลาดไปนิดหน่อยก็ยังมี
ความหมาย ซึ่งน าไปใช้ประโยชน์ในการประเมินผลกระทบของสภาพความเป็นกรดและด่างของดินที่มี

ผลต่อการเจริญเติบโตของพืชที่ปลูกได้เพียงพอ ฉะนั้นระดับพีเอชของดินบางครั้งนิยมพูดกันเพียงแต่
ว่าเป็นกรดรุนแรง ปานกลาง หรือกรดอย่างอ่อน มากกว่าใช้ค่าพีเอชจริงๆมาพูดดัน อีกประการหนึ่ง
ชาวบ้านหรือเกษตรกรมักจะเข้าใจได้ดีกว่าถ้าเราบอกถึงระดับความเป็นกรดเป็นด่างของดินว่าอยู่ใน
ระดับความรุนแรงสักแค่ไหน มากกว่าที่จะบอกเป็นตัวเลขโดดๆ ซึ่งถ้าใครไม่มีความรู้เกี่ยวกับความ

เป็นกรดเป็นด่างก็จะไม่ทราบเลยว่ามันมีความหมายว่าอย่างไร ส าหรับเกณฑ์มาตรฐานที่ใช้จัดระดับ
ความเป็นกรดเป็นด่างของดิน แสดงในตำรำงที่ 1

ควำมส ำคัญของควำมป็นกรดเป็นด่ำงของดิน

ค่าพีเอชของดินเป็นข้อมูลพื้นฐานที่จะช่วยบ่งชี้ถึงคุณภาพของดินต่อการผลิตพืชได้เป็นอย่าง
ดีและค่อนข้างชัดเจนในระดับหนึ่ง เพราะมีความส าคัญเป็นอย่างมากต่อการเจริญเติบโตของพืช ดินที่
มีสภาพเป็นกรดมากๆ พืชจะไม่เจริญเติบโตเท่าที่ควร ทั้งนี้เนื่องจากความเป็นกรดเป็นด่างของดิน

เกี่ยวข้องอยู่กับระดับธาตุอาหารในดินที่พืชจะน าไปใช้ประโยชน์ได้ และกิจกรรมของจุลินทรีย์ในดิน
ความสัมพันธ์หรือผลกระทบทั้งโดยตรงและโดยอ้อมของความเป็นกรดเป็นด่างของดินต่อสมบัติของ