Page 20 - คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
12

3.1 กำรวิเครำะห์ปฏิกิริยำดิน

ปฏิกิริยาดิน หมายถึง ความเป็นกรด (acidity) หรือความเป็นด่าง (alkalinity) ของดิน การ
+
ที่ดินมีสภาพเป็นกรดหรือเป็นด่าง เป็นเพราะ hydrogen ion (H ) ในสารละลายดิน
การวิเคราะห์ความเป็นกรดเป็นด่างของดิน นิยมวัดเป็นค่า pH เรียกว่า มาตราพีเอช (pH
+
Scale) ที่บ่งบอกเป็นตัวเลขซึ่งสัมพันธ์กับความเข้มข้นของไฮโดรเจนไอออน (H ) ดังสูตร
+
pH = - log [H ]
เมื่อ pH = ปฏิกิริยาดิน
log = logarithm ฐาน 10
+
[H ] = ความเข้มข้นไฮโดรเจนไอออน

+
-
ถ้าในสารละลายดิน มี [H ] > [OH] ดินจะมีปฏิกิริยาเป็นกรด เรียกดินกรด
+
-
[H ] = [OH] ดินจะมีปฏิกิริยาเป็นกลาง เรียกดินเป็นกลาง
[H ] < [OH] ดินจะมีปฏิกิริยาเป็นด่าง เรียกดินด่าง
-
+
ค่าพีเอชของดินเป็นตัวบ่งชี้ถึงสภาพความเป็นกรดและความเป็นด่างของดิน ซึ่งเป็นสมบัติที่
ส าคัญที่มีอิทธิพลต่อกระบวนการทางเคมีและชีวภาพในดิน ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและให้ผลผลิต
ของพืช

วิธีที่นิยมใช้วัดพีเอช (pH) มี 2 วิธี

(1) วิธี Electrometric หรือ Potentiometric เป็นการวัดค่าพีเอช (pH) ของดินโดยใช้
เครื่อง pH meter วิธีนี้ใช้หลักการ การวัดความต่างศักย์ไฟฟ้า (potential) ที่ขั้ว glass electrode
และ reference electrode ที่จุ่มอยู่ในสารละลายดิน โดยที่ศักย์ไฟฟ้าของ glass electrode จะ

เปลี่ยนไปตามการเปลี่ยนแปลงของความเข้มข้นของไฮโดรเจนไอออน (H ) ใสสารละลาย แต่ความ
+
เข้มข้นของ reference electrode จะคงที่ การวัดพีเอชโดยเครื่อง pH meter เหมาะที่จะใช้ใน
ห้องปฏิบัติการ

(2) วิธี Colorimetric เป็นการวัดพีเอชของดินโดยใช้อินดิเคเตอร์ (indicator) วิธีนี้มีหลักการ
ว่า สีของอินดิเคเตอร์ ซึ่งเป็น acid-base indicator จะเปลี่ยนไปตามความเข้มข้นของไฮโดรเจน

ไอออน (H ) อินดิเคเตอร์ที่ใช้มีทั้งแบบผสมและแบบเดี่ยวๆ ปัจจุบันมีชุดตรวจสอบที่ได้รับความนิยม
+
เช่น ชุดตรวจสอบความเป็นกรดเป็นด่างของภาควิชาปฐพีวิทยา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และชุด
ตรวจสอบความเป็นกรดเป็นด่างของกรมพัฒนาที่ดิน วิธีนี้เหมาะที่ใช้ในภาคสนาม เนื่องจากสะดวก
และรวดเร็ว

ปัจจัยที่มีผลต่อการวัดค่าพีเอชของดินโดยใช้ pH meter
1. อัตราส่วนของดินต่อน้ า ปริมาณน้ าที่จะต้องใส่ลงไปในดิน เพื่อท าให้เกิด suspension
และวัดพีเอชนั้น ถ้าใส่ในปริมาณตั้งแต่ moisture equivalent ถึงอัตราส่วนของดินต่อน้ า เท่ากับ 1:5
พีเอชที่วัดได้จะสูงขึ้นตามปริมาณน้ าที่มากขึ้น และอาจจะสูงกว่า 1 หน่วยพีเอช ซึ่งอัตราส่วนของดิน
ต่อน้ า เท่ากับ 1:1 เป็นที่นิยมใช้และได้รับการยอมรับในห้องปฏิบัติการหลาย ๆ แห่ง ดังนั้นในการ

วัดพีเอชของดินจะต้องก าหนดหรือระบุอัตราส่วนของดินต่อน้ า ให้ชัดเจน