Page 14 - รายงานการสำรวจดินเขตพัฒนาที่ดินลุ่มน้ำคลองพระเพลิงน้อยลุ่มน้ำสาขาคลองพระสทึง (รหัส 1502) ลุ่มน้ำหลักแม่น้ำปราจีนบุรี (รหัส 15) พื้นที่ดำเนินการ บ้านท่าผักชี หมู่ 6 และบ้านหนองปักหลัก หมู่ 11 ตำบลพระเพลิง อำเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว
P. 14
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
3
จากค้าจ้ากัดความของลุํมน้้าดังที่กลําวมาทั้งหมด ถ๎าพิจารณาให๎ดี จะพบวํามีความหมาย
ใกล๎เคียงกัน คือ ในแงํของวัตถุประสงค์ของการด้าเนินการเน๎นด๎านน้้าเป็นหลัก จึงกลําวสรุปสั้นๆ ได๎วํา
ลุํมน้้าคือ พื้นที่ขนาดหนึ่งซึ่งมีสํวนเกี่ยวข๎องกับการจัดการน้้า
การจัดการลุํมน้้า (watershed management) หมายถึง การจัดการทรัพยากรธรรมชาติทั้ง
มวลที่อยูํในพื้นที่ลุํมน้้า โดยเน๎นที่การผลิตน้้า การป้องกันแหลํงน้้าและทรัพยากรอื่นๆ ที่เกี่ยวข๎องสัมพันธ์
กับน้้า รวมทั้งการบรรเทาอุทกภัย การป้องกันดินพังและการดูแลรักษาคุณคําความสวยงามตามธรรมชาติ
ในสํวนที่เกี่ยวข๎องกับน้้า (นิวัติ, 2547) และเป็นการจัดการพื้นที่เพื่อให๎ได๎น้้าในปริมาณที่มากพอ คุณภาพดี
การไหลสม่้าเสมอ พร๎อมทั้งควบคุมเสถียรภาพของดิน ลดความเสียหายจากน้้าทํวมและจัดการใช๎ทรัพยากร
ลุํมน้้าอยํางมีประสิทธิภาพ (เกษม, 2551)
แบบรูปทางน้้า (drainage pattern) หมายถึง ลักษณะการระบายน้้าของระบบ ล้าน้้าที่
ปรากฏอยูํใน บริเวณใดบริเวณหนึ่ง อาจมีรูปแบบเป็นเส๎นตรง มุมโค๎ง และอื่นๆ ซึ่งขึ้นอยูํกับลักษณะทาง
ธรณีวิทยา หรือ ภูมิประเทศบริเวณนั้นๆ ซึ่งขึ้นอยูํกับขนาดของบริเวณลุํมน้้า โครงสร๎างของหิน
ชนิดของหินดินดานที่รองรับ สภาวะของภูมิอากาศ และสภาพภูมิประเทศ (นิตยา, 2551) โดยเราสามารถ
จ้าแนกรูปแบบการระบายน้้าที่ส้าคัญได๎ ดังนี้
แบบรูปกิ่งไม๎ (dendritic drainage pattern) เป็นลักษณะโครงขํายการระบายน้้าที่ล้าน้้า
สาขา ไหลลงมารวมกันกับล้าน้้าสายหลัก หลักดูคล๎ายกับกิ่งไม๎ มักเกิดขึ้นในบริเวณที่มีโครงสร๎างหินแบบ
เดียวกันมีเนื้อหินสมานแนํน มุมของล้าน้้าที่ไหลมาเชื่อมกันมักเป็นมุมแหลม รูปแบบนี้มักพบได๎มาก
แบบรูปมุมฉาก (trellis drianage pattern) เป็นรูปแบบการระบายน้้าที่ปรากฏบนลักษณะ
ภูมิประเทศที่เป็นรอยเลื่อน (Fault) หรือรอยแยก (Joint) ล้าน้้าไหลขนานกันมาตามแนวรอยเลื่อนและไหล
มารวมกันกับล้าธารสายหลักเป็นมุมฉากหรือเกือบฉาก
แบบรูปตั้งฉาก (rectangular drainage pattern) เป็นรูปแบบการระบายน้้าที่ล้าธาร
สายยํอยด๎วยกันหรือล้าธารสายยํอยกับสายหลักมาสบกันเป็นมุมฉาก นอกจากนี้แนวโค๎งของล้าน้้า
ทุกสายในระบบจะเป็นมุมฉากเชํนเดียวกันและจะมีระยะการหักงอของล้าน้้าเกือบเทํากัน ทั้งนี้เนื่องมาจาก
ลักษณะภูมิประเทศ
แบบรูปรัศมี (radial drainage pattern) เป็นการระบายน้้าที่ล้าน้้าสายหลักและล้าน้้าสาขา
จะไหลออกไปทุกทิศทาง จากที่สูง ตอนกลาง เชํน รูปแบบการระบายน้้าที่เกิดขึ้นตามลักษณะภูมิประเทศ
แบบโดม กรวยภูเขาไฟ หรือเนินเขาที่อยูํอยํางโดดเดี่ยว
แบบรูปสับสน (deranged drainage pattern) เป็นการระบายน้้าในบริเวณที่ปกคลุมไปด๎วย
ธารน้้าแข็งที่เกิดขึ้นอยํางไมํมีระเบียบ ท้าให๎รูปแบบการระบายน้้าสับสน เชํน ระบบการระบายน้้าที่ปรากฏ
ในประเทศฟินแลนด์
แบบรูปขนาน (parallel Drainage Pattern) เป็นลักษณะการระบายน้้าของล้าน้้าสายหลัก
และล้าน้้าสาขามีทิศทางการไหลขนานกัน หรือเกือบขนานกันไปในแนวทิศทางเดียวกันตลอด
แบบรูปวงแหวน (annular drainage pattern) เป็นระบบการระบายน้้าตามแนวระดับ ซึ่งมี
ทิศทางการไหลของล้าน้้าตามรอยแยกของชั้นหินมีลักษณะเป็นสํวนหนึ่งของวงแหวน หรือเกือบเป็น
วงแหวน โดยจะไหลไปรวมกันกับล้าน้้าสายหลัก เพื่อระบายลงสูํที่ต่้าตํอไป มักพบรูปแบบการระบายน้้า
แบบนี้บริเวณเชิงเขาของลักษณะภูมิประเทศแบบโดม
อยํางไรก็ตามจากแบบรูปทางน้้าทั้งหมดที่ได๎กลําวมาแล๎วนั้น เราอาจไมํพบรูปแบบใดรูปแบบ
หนึ่งที่สมบูรณ์ในลุํมน้้าสายใดสายหนึ่ง แตํอาจพบสํวนใดสํวนหนึ่งของลุํมน้้าหลักเทํานั้น เชํน แบบรูปทางน้้า
