Page 41 - แนวทางการศึกษาดินตัวแทนหลักสำหรับพัฒนาการเกษตรของประเทศไทย

- 34 -

วัตถุต้นกําเนิดดิน หมายถึง วัตถุตั้งต้นของการสร้างดิน ประกอบด้วย ของแข็งอนินทรีย์ที่สลายตัวผุ
พังจากหินแร่และอินทรียวัตถุที่ย่อยสลายจากซากพืชสัตว์ วัตถุต้นกําเนิดดินประเภทอนินทรีย์เกิดขึ้นจาก

กระบวนการทางธรรมชาติ เช่น การผุพังสลายตัวของหินและแร่ที่เป็นวัตถุให้กําเนิดดิน (soil forming
material) วัสดุที่ผุพังมานี้อาจถูกพัฒนาไปเป็นดินที่จุดนั้น หรืออาจถูกพัดพาเคลื่อนย้ายออกไปบริเวณอื่นแล้ว
พัฒนาต่อไปเป็นดินที่จุดอื่นก็ได้ ดังนั้นวัตถุต้นกําเนิดดิน ณ บริเวณใดๆ มีที่มาได้ทั้งจากหินแร่ในพื้นที่นั้นและ
ตะกอนทับถมที่พัดพามาจากพื้นที่อื่น เอิบ (2548) แบ่งชนิดวัตถุต้นกําเนิดดินได้ ดังนี้

ก. วัตถุต้นกําเนิดดินแบ่งตามชนิดของวัตถุต้นกําเนิดดิน ได้แก่

1) วัตถุต้นกําเนิดดินอินทรีย์ แบ่งออกตามการสลายตัว ได้เป็น 4 ประเภท คือ
- วัสดุไฟบริก (fibric materials) เป็นวัสดุอินทรีย์ที่สลายตัวน้อย มีชิ้นส่วนที่ยังแสดง
ลักษณะของสิ่งมีชีวิตดั่งเดิม เช่น ชิ้นส่วนของพืชต่างๆ อยู่มาก เช่น พีต

- วัสดุเฮมิก (hemic materials) เป็นวัสดุอินทรีย์ที่สลายตัวปานกลาง บางส่วน
สามารถสังเกตเห็นได้ว่าเป็นส่วนไหนของพืชหรือสัตว์ เช่น mucky peat

- วัสดุแซพริก (sapric materials) เป็นวัสดุอินทรีย์ที่สลายตัวมาก ส่วนใหญ่
กลายเป็นอินทรียวัตถุ และไม่สามารถจะแจกแจงชิ้นส่วนของวัสดุว่ามาจากอะไรได้ เช่น มัก

- วัสดุลิมนิก (limnic materials) เป็นวัสดุผสมระหว่างอนินทรียสารกับอินทรียสาร
หรือตกตะกอนทางเคมีจากสารละลาย เช่น เป็นของผสมของอัลจี (algae) ไดอะตอม (diatom) มูลสัตว์ น้ํา
พืชลอยน้ําที่สลายตัว จะขาดสารเส้นใย

2) วัตถุต้นกําเนิดดินที่เป็นอนินทรียสารหรือวัตถุต้นกําเนิดดินแร่ธาตุ เป็นวัตถุต้นกําเนิดดิน
ที่พบกันส่วนใหญ่

ข. วัตถุต้นกําเนิดดินแบ่งตามการกําเนิด ได้เป็น 2 ประเภท คือ

1) วัตถุต้นกําเนิดดินที่อยู่กับที่ (In-situ soil parent materials) เป็นวัสดุผิวโลกที่เกิดจาก
การผุพังอยู่กับที่ต่อเนื่องของหินแข็งที่รองรับพื้นผิวโลกอยู่ขึ้นมาด้านบน และมีการพัฒนาเป็นดิน ณ จุดกําเนิด
นั้น มีลักษณะที่เกี่ยวกับชั้นหินด้านล่างแล้วแต่ว่าจะเป็นชนิดใด เนื้อประกอบด้วยอนุภาคต่างๆ ที่ไม่มีการแยก
ขนาด บางที่พบเศษหรือชิ่นส่วนของหินที่กําลังสลายตัวด้วย เรียกวัตถุต้นกําเนิดดินประเภทนี้ว่า วัสดุตกค้าง

(residuum)
2) วัตถุต้นกําเนิดดินที่ถูกเคลื่อนย้ายมา (transported soil parent materials) สามารถ

แยกตามตัวการได้เป็น 2 ประเภท คือ
- วัตถุต้นกําเนิดดินที่เคลื่อนย้ายมาโดยแรงโน้มถ่วงของโลก เป็นวัสดุผิวโลกที่เกิดจาก
ก้อนหิน หินผุ ชิ้นส่วนหินและแร่ที่ผุผัง แล้วร่วงหล่นลงมาจากส่วนที่สูงลงไปหาที่ต่ําเพราะแรงดึงดูดของโลก

และทับถมกันอยู่ไม่ไกลจากแหล่งเดิม ที่เป็นเชิงเขา ภูเขาหรือหน้าผา โดยยังเป็นชิ้นส่วนที่มีรูปร่างและขนาด
คละกัน (ไม่มีการคัดขนาด) หลังจากนั้นจึงเกิดเป็นดินขึ้น มักพบร่วมกับวัสดุตกค้าง และอยู่ใกล้กับ วัตถุต้น
กําเนิดดินประเภทนี้เรียกว่า เศษหินเชิงเขา (colluvium) โดยทั่วไปวัตถุต้นกําเนิดดินที่เคลื่อนย้ายมาโดยแรง

โน้มถ่วงของโลกมักมีองค์ประกอบ รูปร่าง ชนิด ขนาด สัมพันธ์กับวัตถุต้นกําเนิดดินที่อยู่กับที่
- วัตถุต้นกําเนิดดินที่ถูกเคลื่อนย้ายโดยการพัดพาและทับถมโดยตัวการทางธรณี เป็น
วัสดุผิวโลกหรือตะกอนที่เคลื่อนย้ายจากบริเวณอื่นมาทับถมโดยมีตัวการทางธรณี คือลมและน้ํา วัตถุต้นกําเนิด

ดินประเภทนี้เรียกว่า ตะกอนพัดพา วัตถุต้นกําเนิดประเภทตะกอนพัดพามีชื่อเรียกตามตัวการพัดพาและทับถม
ได้แก่