Page 41 - เทคโนโลยีการพัฒนาที่ดินสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน OVERVIEW of TECHNOLOGIES and APPROACHES for SUSTAINABLE DEVELOPMENT

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

ธนาคารน ้าใต้ดิน ในเขตภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย

อบต.วังหามแห อ้าเภอขาณุวรลักษบุรี จังหวัดก้าแพงเพชร

เป้าหมาย

ช่วยรักษาสมดุลของระดับน าใต้ดิน มีการกระจายตัวอย่างทั่วถึง สามารถแก้ปัญหา
น าท่วมขังในฤดูฝนและภัยแล้งในช่วงแล้งได้เป็นอย่างดีเกษตรกรสามารถขุดเจาะบ่อ
หรือบ่อน าบาดาลเพื่อน าน าขึ นมาใช้ในพื นที่ได้อย่างเพียงพอ

การมีส่วนร่วมและบทบาทของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
(ผู้ใช้ที่ดินระดับท้องถิ่น หรือชุมชนระดับท้องถิ่น/ครู เด็กนักเรียน หรือนักศึกษา/
ภาคเอกชน /รัฐบาลระดับท้องถิ่น )

การริเริ่มหรือการจูงใจ เกิดปัญหาภัยแล้ง ขาดแคลนน าท าการเกษตรในหน้าแล้ง และ
ยังเกิดน าท่วมขังในช่วงฤดูน าหลากเป็นประจ า
การวางแผน ไปอบรมดูงานที่อบต.เก่าขาม และได้รับความรู้เกี่ยวกับธนาคารน าใต้ดิน
ระบบบ่อเปิดและบ่อปิด น ามาปรับใช้ในพื นที่
การด้าเนินการ ท าธนาคารน าใต้ดินระบบบ่อเปิดโดยเรื่มจากการขุดหลุมที่พื นบ่อเก่าของ
กรมพัฒนาที่ดิน (พ.ด.) จากเดิม 3 เมตร ให้ลึกเป็น 8 เมตร จ านวน 3 หลุม (ในทิศเหนือ
ตะวันออกและตะวันตก)
การติดตามตรวจสอบหรือการประเมินผล ตรวจสอบปริมาณน าที่ได้จากบ่อที่ด าเนินการ
ไว้ในช่วงฝน พบว่ามีปริมาณน าเหลือมากพอส าหรับใช้ในช่วงแล้ง
อื่น ๆ เริ่มระดมก าลังและงบประมาณในการท าธนาคารน าใต้ดินระบบบ่อเปิดและบ่อปิด โดย
ปี 2561 มีจ านวนมากกว่า 15,000 บ่อ และมีนโยบายจากนายอ าเภอ ให้ทุกหมู่บ้านมีการท า
ธนาคารน าใต้ดินระบบบ่อปิดอย่างน้อย 1 จุดต่อเดือน

จุดแข็ง: มุมมองของผู้ใช้ที่ดิน
จุดแข็ง: มุมมองของผู้ใช้ที่ดิน
• ป้องกันน าท่วมและภัยแล้ง ท าให้มีปริมาณน าพอเพียงกับการเกษตร
 ป้องกันน าท่วมและภัยแล้ง ท าให้มีปริมาณน าพอเพียงกับการเกษตร
• สามารถขยายเวลาและพื นที่ในการเพาะปลูกออกไปได้อีก ผลผลิต
 สามารถขยายเวลาและพื นที่ในการเพาะปลูกออกไปได้อีก
ทางการเกษตรเพมิ่ ขึ นทัง้ ปริมาณและคุณภาพ
ผลผลิตทางการเกษตรเพิ่มขึ นทั งปริมาณและคุณภาพ
• เกษตรกรมีอาชีพที่มั่นคง รายได้และฐานะดีขึ น
 เกษตรกรมีอาชีพที่มั่นคง รายได้และฐานะดีขึ น
• ท าให้สภาพแวดล้อมและคุณภาพชีวิตดีขึ นกว่าเดิม
 ท าให้สภาพแวดล้อมและคุณภาพชีวิตดีขึ นกว่าเดิม

จุดด้อย/ข้อเสีย/ความเสี่ยง:มุมมองของผู้ใช้ที่ดิน แก้ไขปัญหาได้อย่างไร

 ต้องใช้งบประมาณค่อนข้างมากในการจัดตั งธนาคารน าใต้ดิน รวมถึงการ  ควรมีนโยบายของรัฐบาลที่จะให้งบประมาณอย่างต่อเนื่องเพื่อสนับสนุน
น าไปใช้ และขยายไปสู่ผู้อื่น กิจกรรมนี
 เกษตรกรที่จัดท าธนาคารน าใต้ดินควรรู้และเข้าใจเทคโนโลยีนี ค่อนข้างดี  ควรจัดอบรม / ประชุมเชิงปฏิบัติการส าหรับเกษตรกรในและรอบๆ
 การเติมน าลงสู่ระดับน าใต้ดินโดยตรงอาจส่งผลให้เกิดการปนเปื้อนสารเคมี เครือข่ายนี
ในน าบาดาลได้ (ระบบบ่อเปิด)  ควรให้ความรู้ ดูแล และระมัดระวังเรื่องการใช้สารเคมีในพื นที่ที่ท าธนาคาร
 การใช้ยางรถยนต์ และขวดน าพลาสติกเป็นวัสดุที่ใช้ในระบบบ่อปิด อาจ น าใต้ดิน
เกิดการย่อยสลายสารพิษลงในระดับน าใต้ดินได้ซึ่งอาจไม่เห็นผลในตอนนี  วัสดุที่ใช้ในระบบบ่อปิด ควรเป็นวัสดุที่ย่อยสลายช้าและเป็นวัสดุตาม
เพราะความลึกของระบบบ่อปิดยังอยู่เหนือระดับชัน้ ดินเหนียว ธรรมชาติ เช่น หินก้อนใหญ่
 คุณภาพน าใต้ดินมีความส าคัญมาก ดังนั นการตรวจสอบคุณภาพน า  ควรมีการตรวจเช็คคุณภาพน าและผลกระทบจากการท าธนาคารน าใต้ดิน
อย่างสม ่าเสมอจึงเป็นสิ่งจ าเป็น ทั งสองระบบอย่างต่อเนื่อง

เอกสารฉบับเต็มหัวข้อที่ 24 ธนาคารน้ำใต้ดิน: การเติมน้ำลงสู่ระดับน้ำใต้ดินและกักเก็บน้ำ
ใต้ดินในเขตภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย 36
จากหนังสือ 37 เทคโนโลยีเพื่อการจัดการดินอย่างยั่งยืน