Page 12 - สถานภาพการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย Status of Soil Erosion in Thailand
P. 12
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
2
บทน ำ
สถานการณ์การชะล้างพังทลายของดินเป็นปัญหาที่ทั่วโลกให้ความส าคัญทั้งในด้านของความรุนแรง
และผลกระทบที่เกิดขึ้นในวงกว้าง (FAO and ITPS, 2015) การชะล้างพังทลายเป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นตาม
ธรรมชาติซึ่งมีกิจกรรมของมนุษย์เสมือนเป็นตัวเร่งการเกิด อาทิ การไม่มีสิ่งปกคลุมดิน การไถพรวนในพื้นที่ลาดเท
นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การปรับเปลี่ยนพื้นที่ การใช้เครื่องจักรกลทางการเกษตร
การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน การบุกรุกท าลายป่า รวมถึงกิจกรรมอื่นๆ ซึ่งกระตุ้นให้เกิดสถานการณ์การชะล้าง
พังทลายของดินที่รุนแรงจนกระทั้งเกิดเป็นดินถล่ม ก่อให้เกิดการปลดปล่อยก๊าชเรือนกระจกเพิ่มขึ้น และปริมาณ
อินทรีย์คาร์บอนในดินลดลง (Borselli et al., 2006; Lal, 2019) การชะล้างพังทลายของดินส่งผลท าให้ดินมี
ความสามารถในการแทรกซึมของน้ าสู่ดินได้ลดลง ความเป็นประโยชน์ของน้ าลดลง การระบายน้ าไม่ดี ความลึก
ของชั้นดินบริเวณรากพืชลดลง การสูญเสียธาตุอาหารไปจากดิน ที่ก่อให้เกิดความเสียหายในวงกว้าง
ต่อพื้นที่เกษตรกรรมที่มีการผลิตทางการเกษตรเพื่ออาหารที่ปลอดภัย คุณภาพน้ า และสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้
การพัดพาของอนุภาคดินที่เกิดจากการกัดเซาะเป็นตะกอนไหลสู่พื้นที่อื่นที่ขวางทางไหลของน้ า และไหลลงสู่
แหล่งน้ าเป็นสาเหตุของการตื้นเขินของแหล่งน้ าและเป็นมลพิษผิวน้ าได้ (Lal, 2017)
การสูญเสียดินที่เกิดจากการชะล้างพังทลายของดินพบกระจายอยู่ในทุกพื้นที่ของประเทศไทยทั้งใน
พื้นที่สูงที่เป็นป่าต้นน้ า และพื้นที่เกษตรกรรม ท าให้ชั้นดินบนซึ่งมีธาตุอาหารพืชและอินทรียวัตถุในดินอยู่สูญเสีย
ไปกับน้ าไหลบ่าหน้าดิน โครงสร้างของดินถูกท าลาย ความหลากหลายทางชีวภาพลดลง ความอุดมสมบูรณ์และ
ความสามารถในการให้ผลผลิตของดินลดลงจนถึงระดับที่ไม่สามารถท าการเกษตรได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งมี
การบุกรุกพื้นที่ป่าไม้เพื่อขยายพื้นที่การเกษตรโดยไม่มีการควบคุม การจัดการที่ดินที่ไม่เหมาะสมตามสภาพ
ปัญหาของพื้นที่ การใช้ที่ดินโดยปราศจากการบ ารุงรักษา ขาดการอนุรักษ์ดินและน้ าอย่างถูกหลักวิชาการ
ยิ่งส่งผลต่อความเสื่อมโทรมของทรัพยากรดินและที่ดินอย่างรวดเร็ว และส่งผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อ
ทรัพยากรสิ่งแวดล้อมและระบบนิเวศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งท าให้ดุลยภาพของบทบาทหน้าที่ดินต่อระบบนิเวศ
บริการที่เปลี่ยนแปลงไป (Adhikari and Hartemink, 2016) ซึ่งกระทบโดยตรงต่อปริมาณผลผลิตของเกษตรกร
น าไปสู่ปัญหาทางสภาพเศรษฐกิจและสังคมของเกษตรกร นอกจากนั้น ยังมีการสูญเสียของหน้าดินจาก
ภัยธรรมชาติดินถล่มหรือโคลนถล่มที่ส่งผลกระทบต่อโครงสร้างชั้นดิน ท าลายระบบนิเวศและชุมชน ท าให้เกิด
การสูญเสียทรัพย์สินของประชาชน ซึ่งควรมีการเตรียมการเฝ้าระวังและป้องกันจะช่วยลดความเสี่ยงและ
ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับทั้งพื้นที่ป่าต้นน้ า พื้นที่การเกษตร และพื้นที่ที่อยู่อาศัยของเกษตรกรผู้ประสบภัยได้
ดังนั้น การทราบถึงสถานภาพของพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดการชะล้างพังทลายของดินในประเทศ
ไทยเป็นกุญแจส าคัญเพื่อน าไปสู่การควบคุม การป้องกันและฟื้นฟูพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากการเกิดสถานการณ์
การชะล้างพังทลายของดินและดินถล่มตั้งแต่พื้นที่ต้นน้ าจนถึงปลายน้ า เพื่อให้เกิดการพัฒนาการเกษตรของ
ประเทศอย่างยั่งยืน มีประสิทธิภาพ สมดุล น าไปสู่การเพิ่มขีดความสามารถในการผลิต สร้างความมั่นคงทาง
อาหาร และบรรลุตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDG) โดยลดความอดอยากหิวโหย (SDG2) สุขภาพที่ดี และ
มีความเป็นอยู่ที่ดี (SDG3) และการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างเหมาะสม (SDG15) ของมวลมนุษยชาติ
