Page 15 - ผลสำเร็จของการดำเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริโครงการพัฒนาลุ่มน้ำพัฒนาคุณภาพชีวิตในพื้นที่ต้นน้ำน้ำหนาว

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
5

รัฐบาลไทยได้จัดแบ่งชั้นคุณภาพของลุ่มน้ าออกเป็น 5 ชั้นคุณภาพลุ่มน้ า และในด้านการบริหารจัดการได้
แบ่งพื้นที่ประเทศตามลักษณะทางกายภาพออกเป็น 28 ลุ่มน้ า

1.4.3 คุณภาพชีวิต การเอื้อประโยชน์ต่อกันได้อย่างยั่งยืนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
อ าเภอน้ าหนาวได้รับการฟื้นฟูและพัฒนาจนมีสภาพที่สมบูรณ์เป็นปัจจัยพื้นฐานในการพัฒนาการเกษตร
ซึ่งเป็นอาชีพหลักของราษฎร ให้ชุมชนเกิดความเข้มแข็งสามารถพึ่งตนเองได้ ท าให้คนสามารถอยู่กับปุาได้
1.4.4 พื นที่ต้นน าน าหนาว เป็นพื้นที่ตอนบนของลุ่มน้ า บริเวณที่เป็นต้นก าเนิดของ
ห้วยล าธารสายแรกๆ ส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่ภูเขาสูงชัน ถูกปกคลุมด้วยปุาไม้และมีฝนตกชุก มีคุณสมบัติที่

จะรองรับน้ าได้ดี สามารถดูดซับและกักเก็บน้ าปริมาณมากๆ ไว้เป็นน้ าใต้ดิน ชะลอการไหลของน้ าในฤดู
ฝนและดูดซับน้ าไว้เพื่อให้มีน้ าในฤดูแล้ง พื้นที่ต้นน้ าน้ าหนาวจึงเปรียบเสมือนเป็นอ่างเก็บน้ าธรรมชาติที่
ค่อยๆปลดปล่อยให้น้ าไหลซึมหล่อเลี้ยงล าธารให้มีน้ าไหลอย่างสม่ าเสมอตลอดปี

1.4.5 ระบบอนุรักษ์ดินและน า หมายถึง การกระท าใดๆ ก็ตามที่ก่อให้เกิดผลดีกับทรัพยากรดิน
และน้ า หรือจะกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ การใช้ประโยชน์ที่ดิน หรือทรัพยากรดินและน้ าอย่างเหมาะสม
ชาญฉลาดและคุ้มค่า โดยค านึงถึงการรักษาความอุดมสมบูรณ์ของดิน เพื่อก่อให้เกิดผลผลิตสูงสุดและ
ยั่งยืนตลอดไป

คูรับน้ าขอบเขา (Hillside-Ditch) หรือ คันดินแบบที่ 6 ควรใช้กับพื้นที่ที่มีความลาดเท
มากกว่า 35 เปอร์เซ็นต์ รวมถึงพื้นที่โครงการพิเศษอื่นๆ เช่น โครงการหลวง และพื้นที่สูง เป็นต้น
ซึ่งปริมาตรดินขุดดินถม ประมาณ 0.2 ลูกบาศก์เมตรต่อเมตร ขุดดินโดยใช้แรงงานคน
อาคารชะลอความเร็วของน้ า (check dam) อาคารชะลอความเร็วของน้ าเป็นสิ่งก่อสร้าง

ที่สร้างขึ้นในพื้นที่ที่มีการชะล้างพังทลายของดินแบบร่องลึก เพื่อชะลอความเร็วของน้ า และช่วยให้เกิด
การตกตะกอนทับถมในร่องน้ า ท าให้ร่องน้ าตื้นเขิน ช่วยให้พืชต่าง ๆ ในร่องน้ าที่เพิ่งงอกใหม่ไม่ถูกน้ า
พัดพาไปสามารถเจริญเติบโตขึ้นปกคลุมร่องน้ าได้เร็วขึ้น โดยสร้างขวางเป็นช่วง ๆ ในร่องน้ าที่มีการ
กัดเซาะ อาจสร้างด้วยเศษไม้ เศษพืช หิน ดิน หรือคอนกรีตก็ได้ หรือเป็นสิ่งก่อสร้างที่ช่วยลดปัญหาการ

กัดเซาะในทางระบายน้ าที่ปูด้วยหญ้าใช้กับพื้นที่ที่มีการชะล้างพังทลายแบบร่องลึก หรือในทางระบายน้ า
1.4.6 หญ้าแฝก เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวตระกูลเดียวกับข้าวโพด ข้าวฟุาง อ้อย พบกระจายทั่วไป
ตามธรรมชาติ หญ้าแฝกเป็นพืชที่เจริญเป็นกอ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 50-90 เซนติเมตร มีระบบราก

เจริญลงดินในแนวดิ่งมากกว่าด้านข้าง รากหยั่งลึกลงดิน 1.5-3.0 เมตร บริเวณรากมีจุลินทรีย์หลายชนิดที่
เป็นประโยชน์ต่อพืช และเมล็ดขยายพันธุ์ได้น้อยมากจึงไม่เป็นวัชพืช นอกจากนี้หญ้าแฝกยังช่วยใน
การปรับปรุงดินรักษาและฟื้นฟูสภาพแวดล้อม แถวหญ้าแฝกต้องปลูกชิดติดกันเป็นก าแพง แถวของ
หญ้าแฝกนี้ช่วยชะลอความเร็วของน้ าไหลบ่าหน้าดินเก็บตะกอนดินไม่ให้ไหลลงสู่พื้นที่ตอนล่างและยังช่วย
ท าให้น้ าซึมซับลงในดินมากขึ้น ความยาวของแถวหญ้าแฝกขึ้นอยู่กับสภาพความยาวของพื้นที่

1.4.7 ทัศนคติ หมายถึง ความรู้ ความเข้าใจ ความรู้สึกของเกษตรกรที่มีต่อโครงการพัฒนาลุ่มน้ า
พัฒนาคุณภาพชีวิตต้นน้ าน้ าหนาว ซึ่งเป็นผลมาจากประสบการณ์หรือสิ่งแวดล้อมอันมีแนวโน้มที่จะให้
เกษตรกรได้แสดงความคิดเห็น และมีส่วนร่วมในโครงการพัฒนาลุ่มน้ าพัฒนาคุณภาพชีวิตต้นน้ าน้ าหนาว