Page 9 - หลักการจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในเขตพัฒนาที่ดิน

4

ทรัพยากรที่ไมสามารถสามารถทดแทนได จึงทําใหเกิดปญหาการใชประโยชนที่ดิน การบุกรุกพื้นที่ปา ใช

ที่ดินที่ไมเหมาะสม ขาดการอนุรักษดินและน้ําที่ถูกตอง และที่สําคัญคือขาดการบูรณาการในการจัดการ
ทรัพยากรดิน น้ําและพืช สิ่งตางๆ เหลานี้ลวนสงผลใหเกิดปญหาตอทรัพยากรดินและที่ดิน และทวีความ

รุนแรงมากขึ้น เชน ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรดิน ปญหาการตกตะกอนของดินในแหลงน้ําธรรมชาติ

ปญหาขาดความอุดมสมบูรณ แล ปญหาการเกิดมลพิษในดินและแหลงน้ําตามธรรมชาติ นอกจากนี้ ยังทําให
เกิดภัยพิบัติ น้ําทวมและน้ําแลง เปนตน สิ่งตางๆ เหลานี้สงผลกระทบทั้งทางตรงและทางออมตอระบบ

นิเวศวิทยาและสิ่งมีชีวิตตางๆ ที่อาศัยอยูบนที่ดิน และในที่สุดคือสงผลกระทบตอคุณภาพชีวิตของมนุษย ผู

ซึ่งเปนทั้งผูเรงใหเกิดความเสียหายและตองเปนผูรับความเสียหายนั้นดวย

อนึ่ง เนื่องจากทรัพยากรดินเหลานี้เสื่อมโทรมลงทุกวัน สาเหตุหนึ่งเกิดจากการใชพื้นที่ทํา
การเกษตรอยางตอเนื่อง แตขาดการพัฒนาฟนฟูดินและน้ําอยางถูกวิธี อีกทั้งมีปญหาเกี่ยวกับสภาพดินไมวา

จะเปนดินเปรี้ยว ดินเค็ม ดินกรด ฯลฯ หรือแมในพื้นที่ที่มีความลาดเทซึ่งมีความเสี่ยงตอการชะลางพังทลาย

ของดิน ปญหาดังกลาวลวนแลวแตเปนอุปสรรคในการประกอบอาชีพของเกษตรกรทั้งสิ้น สภาพปญหาแต

ละแหงแตละทองถิ่นมีความแตกตางกันไปตามลักษณะภูมิประเทศ และตามการใชประโยชนที่ดิน ดังนั้น
เพื่อใหสามารถแกปญหาไดอยางตรงจุดและเหมาะสม กรมพัฒนาที่ดิน จึงไดดําเนินการจัดทํา “โครงการเขต

พัฒนาที่ดิน” ซึ่งขณะนี้มีจํานวน 547 แหงทั่วประเทศไทย

เขตพัฒนาที่ดิน เปนพื้นที่ดําเนินการและปฏิบัติการพัฒนาที่ดินดวยการบูรณาการเทคโนโลยีการ
พัฒนาที่ดิน เปนศูนย/จุดเรียนรู แปลงสาธิตและทดสอบ ดานการบริหารและจัดการทรัพยากรดินและน้ํา

ขนาดใหญ ในลักษณะการบริหารจัดการลุมน้ําอยางเปนระบบ ตั้งแตตนน้ํา กลางน้ํา และปลายน้ํา กลาวคือ

ในพื้นที่ตนน้ําตองสงวนรักษาไวเปนพื้นที่ปาไม สําหรับเปนแหลงน้ําตนทุน สวนพื้นที่กลางน้ําและปลายน้ํา
ใหนําระบบอนุรักษดินและน้ํา ซึ่งมีทั้งมาตรการวิธีกลและวิธีพืชเขาไปชวยปองกันการชะลางพังทลายของ

ดิน น้ําไหลบาก็ควรวางแผนพัฒนาพื้นที่เพื่อเก็บกักน้ําไวใชประโยชน ตลอดจนออกแบบระบบอนุรักษดิน

และน้ํา เพื่อควบคุมน้ําและระบายน้ํา สวนพื้นที่การเกษตรที่มีปญหาดินนั้น ใหนําวิธีการจัดการ และ
เทคโนโลยีของกรมพัฒนาที่ดิน เขาไปพัฒนา ฟนฟู ปรับปรุงดินใหมีความอุดมสมบูรณ พรอมกันนี้ให

สงเสริมการทําเกษตรอยางถูกวิธีและเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ซึ่งจะชวยใหเกิดการใชประโยชนทรัพยากร

ดินและน้ําเพื่อการเกษตรไดอยางมีประสิทธิภาพสูงสุดและมีความยั่งยืนตลอดไป

เอกสารฉบับนี้ ไดเสนอหลักการจัดระบบอนุรักษดินและน้ําในเขตพัฒนาที่ดิน โดยการรวบรวมองค
ความรูและองคประกอบที่สําคัญในการบริหารจัดการเขตพัฒนาที่ดิน เชน ระบบขอมูลดิน การสํารวจจําแนก

ดินและที่ดิน ระบบการจําแนกความเหมาะสมของดิน ระบบแผนที่ดิน การวางแผนการใชที่ดิน ระบบลุมน้ํา

และการระบายน้ํา ระบบชลประทาน ระบบอนุรักษดินและน้ํา ระบบการปลูกพืช ปญหาและการจัดการดิน
และพืชเพื่อการเกษตร ระบบการมีสวนรวมของประชาชนในการพัฒนาที่ดินและมาตรการการใชกฎหมาย

เปนตน คูมือหลักการจัดระบบอนุรักษดินและน้ําในเขตพัฒนาที่ดิน ไดบูรณาการองคความรูในสาขาตางๆ

ตลอดจนบทบาทและหนาที่ของหนวยงาน ประชาชน และเครือขายที่เกี่ยวของในพื้นที่เขตพัฒนาที่ดิน