Page 87 - แนวทางการศึกษาดินตัวแทนหลักสำหรับพัฒนาการเกษตรของประเทศไทย

- 80 -

ในสภาพสนามแล้วบีบกํามือ ปริมาณของดินที่ไหลผ่านช่องนิ้วมือออกมาก จะเป็นสิ่งบ่งบอกถึงสภาพของเหลว
และไหลได้ของดิน ซึ่งแบ่งออกเป็น

Non-fluid เมื่อบีบดินเต็มกํามือ ดินจะเปลี่ยนรูปร่างตามแรงบีบ แต่ไม่เปลี่ยนเป็น
ของเหลว (n < 0.7)

Slightly fluid เมื่อบีบดินเต็มกํามือ วัสดุดินบางส่วน จะไหลผ่านร่องนิ้วมือออกมา
จากกํามือ แต่เมื่อบีบเต็มที่แล้ว จะคงเหลือดินส่วนใหญ่อยู่ในกํามือ (n = 0.7-1.0) (ภาพที่ 4-36)

Moderately fluid เมื่อบีบตัวอย่างดินเต็มกํามือเต็มแรง ดินส่วนใหญ่จะไหล
ลอดช่องนิ้วมือออกจากกํามือ จะมีดินเหลืออยู่ในกํามือเพียงเล็กน้อย (n = 1.0-2.0)

Very fluid เมื่อบีบตัวอย่างดินเต็มกํามือโดยเพิ่มแรงขึ้นเรื่อยๆ วัสดุดินจะไหลออก
จากกํามือผ่านร่องนิ้วมือได้ง่าย คล้ายของเหลวที่มีความหนืด ดินที่ออกจากกํามืออาจเหลือเพียงเล็กน้อยหรือ
อาจจะไม่เหลืออยู่ในกํามือเลยก็ได้ (n = 2.0 หรือมากกว่า)

ตัวอย่างสภาพของเหลวและไหลได้ แสดงตามภาพที่ 4-37
ค่าเอ็น (n-value) คือค่าปัจจัยน้ํา เป็นค่าแสดงความสัมพันธ์ระหว่างร้อยละของน้ํา

ในดินในสภาพสนาม กับร้อยละของดินเหนียวและอินทรียวัตถุในรูปของฮิวมัส ใช้ในการคาดคะเนการรับ
น้ําหนักของดินหรือการทรุดตัวของดินเมื่อมีการระบายน้ําออก มีสูตรคํานวณดังนี้ (Pons and Zonneveld,
1965; Soil Survey Division Staff, 1993)

n = (A-0.2R)/(L+3H)
เมื่อ A = ร้อยละของน้ําในสภาพสนาม
R = ร้อยละของอนุภาคทรายแป้งรวมกับอนุภาคทราย

L = ร้อยละของอนุภาคดินเหนียว
H = ร้อยละของอินทรียวัตถุ หรือร้อยละคาร์บอนอินทรีย์ x 1.724

ภาพที่ 4-37 การทดสอบสภาพของเหลวและไหลได้ (ก) Non-fluid (ripe: ค่า n-value < 0.7) (ข) Slightly
fluid (nearly ripe: ค่า n-value 0.7-1.0) และ (ค) Moderately fluid (half ripe: ค่า n-value

0.7-1.0)

การยึดตัวของดิน เป็นความสามารถในการต้านทางแรงที่จะมาเปลี่ยนรูปร่างของก้อนดินหรือแรงที่
ผิวหน้าดินจะเกาะติดกับวัสดุอย่างอื่น ถ้าดินมีความเหนียวปานกลางถึงมาก มีเนื้อดินเป็นพวกดินร่วนเหนียว
ร่วนเหนียวปนทรายแป้ง หรือดินเหนียว แสดงถึงการมีแรงยึดระหว่างอนุภาค (cohesion) และแรงยึดระหว่าง

อนุภาคดินกับวัตถุอย่างอื่น (adhesion) ปานกลางถึงสูง ทําให้การเกาะยึดกันเองระหว่างอนุภาคดินและกับ
อนุภาคอื่นมากขึ้นตามไปด้วย ส่วนในดินที่มีความเหนียว (sticky) และความสามารถในการเปลี่ยนรูปร่าง