Page 6 - เทคโนโลยีการพัฒนาที่ดินสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน OVERVIEW of TECHNOLOGIES and APPROACHES for SUSTAINABLE DEVELOPMENT

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

ขั้นบันไดดินฐาน 3 เมตร เพื่อการปลูกชาจีนบนพื้นที่สูง

ถนอมขวัญ ทิพวงศ์ กองวิจัยและพัฒนาการจัดการที่ดิน
หลายทานอาจเคยไดยินชื่อเสียงของ “แปลงชา
2000” ซ ึ่ ง เ ป  น แ ป ล ง ป ล ู ก ช า จ ี น อ ิ น ท ร ี ย 
ขั้นบันไดดินแบบตอเนื่อง ภายในสถานีเกษตร
หลวงอางขางจังหวัดเชียงใหม โดยเกษตรกร
ชาวเขาสามารถผลิตชาจีนคุณภาพดีมาจนถึง
ปจจุบัน นับไดวาขั้นบันไดดินแหงนี้มีความ

คงทน ดังเห็นไดจากอายุการใชงานที่นานกวา
20 ป นับจากเริ่มสรางขึ้นเมื่อป พ.ศ. 2542 มารูจักขั้นบันไดดินกันเถอะ

ขั้นบันไดดินเปนมาตรการอนุรักษดินและน้ําทางวิธีกลประเภทคันดิน โดยปรับสภาพพื้นที่ที่มีความ
ลาดชันใหเปนขั้น ๆ ลดหลั่นกันแบบขั้นบันได ใหเหมาะสมตอการเพาะปลูก ดูแลรักษา เก็บเกี่ยว ขนสงพืชผลหรือปจจัยการ
ผลิต และประการสําคัญคือชวยชะลอความเร็วของน้ําไหลบา ปองกันการพังทลายของดิน รักษาหนาดินที่อุดมสมบูรณไวได
สรางความชุมชื้นแกดิน ทําใหใชที่ดินเพื่อการเพาะปลูกไดอยางยั่งยืน เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมและระบบนิเวศ

แนวคิดริเริ่มทําขั้นบันไดดินบนพื้นที่สูง การทําขั้นบันไดดินมีขั้นตอนหลัก ๆ อยางไรบาง ?

ยอนกลับไปในป พ.ศ. 2542 สถานีเกษตรหลวง  ปกหลักเพื่อกําหนดแนวขุดจากจุดสูงสุดของพื้นที่จนถึงจุดต่ําสุดเพื่อ

อางขางจังหวัดเชียงใหม ตองการปรับปรุงแปลง ใชเปนแนวการขุดแรก จากนั้นจึงปกหลักกําหนดแนวขุดในแนวขึ้น-
ไมผลเขตหนาวเกาที่มีสภาพเสื่อมโทรม ให ลง ตามความลาดชัน มีระยะหางระหวางไมที่ปกเทากับระยะหาง
ผ ล ผ ล ิต ต ่ํา แ ล ะ เ ส ี่ย ง ต อ ก า ร เ ก ิด ก า ร ช ะ ล า ง ของขั้นบันไดดินเทากับ 3 เมตร โดยปกไมที่จุดกึ่งกลางของบันได
พังทลายของดินโดยน้ํา ใหมีศักยภาพเหมาะสม ดิน จากนั้นจึงปกหลักวางแนวขุดในแนวระดับ แนวแรกที่จุดสูงสุด
ตอการปลูกพืชเศรษฐกิจเมืองหนาว จึงประสาน ของพื้นที่กําหนดความกวางของเสนระดับประมาณ 3.0 เมตร และ
ขอความรวมมือกรมพัฒนาที่ดินในการจัดทํา ลาดเอียง 1-2 องศา เพื่อระบายน้ําออกจากพื้นที่
ระบบอนุรักษดินและน้ําที่เหมาะสมกับการปลูกชา  ขุด-ถม เคลื่อนยายดินและปรับแตงพื้นที่ โดยใชเครื่องจักรขุดดิน
จีนบนพื้นที่สูง ตามโครงการสงเสริมและพัฒนา จากขอบแปลงดานลางขึ้นไปทําเปนขั้นบันไดดินเหนือจุดที่ขุด พรอม
อาชีพใหกับเกษตรกรชาวเขาเผาปะหลองแหงบาน ทั้งปรับระดับขั้นบันไดใหมีความสม่ําเสมอ จึงเคลื่อนยายดิน

นอแลไดมีที่ดินทํากินเปนหลักแหลง หยุดการบุก ปรับแตงและบดอัดใหแนน โดยมีความกวาง 3 เมตร เอียงเขาหา
รุกแผวถางปาเพื่อทําไรเลื่อนลอยเหมือนที่เคยทํา ตลิ่ง1-2 องศา ใหมีความหนาของดินเพิ่มอีก 10 เปอรเซ็นต เพื่อ
ในอดีต ปองกันการยุบตัว โดยมีชั้นของอินทรียวัตถุอยูชั้นบนสุด กําหนด

กรมพัฒนาที่ดิน โดยศูนยปฏิบัติการพัฒนาที่ดิน ความสูงของขั้นบันไดดินแตละขั้นไมเกิน 1.8 เมตร จึงตัดดินลงไป
โครงการหลวง (ศพล.) ไดสํารวจ ออกแบบ และ 0.9 เมตร และเติมดิน 0.9 เมตร
จัดทําขั้นบันไดดินแบบตอเนื่องที่มีความกวางฐาน
3 เมตร ซึ่งเหมาะสมกับพื้นที่ที่มีความลาดชัน

ไมเกิน 25 เปอรเซ็นต เปนดินลึกมากกวา
1 เมตร โดยสามารถดําเนินการเสร็จสิ้นในป
เดียวกัน ครอบคลุมเนื้อที่ประมาณ 100 ไร

และตอมาในป พ.ศ. 2543 ทางสถานีเกษตร
หลวงอางขาง ไดจัดสรรที่ดินแปลงจัดทําระบบ
อนุรักษดินและน้ํา “ขั้นบันไดดินแบบตอเนื่อง”  ปลูกหญาแฝกเพื่อรักษาขั้นบันได 2 แถว โดยปลูกเหนือแนว
ใหกับเกษตรกรชาวเขาเผาปะหลองจํานวนกวา ขั้นบันไดดินดานบน 1 แถว และปลูกที่แนวดินถมอีก 1 แถว ใช
50 ราย ใชประโยชนจากขั้นบันไดดินเพื่อปลูกชา ระยะหางระหวางตน 10 เซนติเมตร หรือปลูกพืชคลุมดินบน
จีนอินทรียมาจนถึงปจจุบัน ขั้นบันไดดินเพื่อรักษาความชุมชื้นแกดิน 1