Page 96 - แผนบริหารจัดการป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ ลุ่มน้ำห้วยศาลจอด อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

66

จากการศึกษาจะเห็นว่า ถึงแม้ว่าพื้นที่ของโครงการฯ ลุ่มน้ าห้วยศาลจอดมีค่าการสูญเสียดินเพียง

เล็กน้อยท าให้เกษตรกรในพื้นที่ไม่รู้สึกถึงปัญหาการชะล้างมากเท่ากับปัญหาน้ าท่วมและภัยแล้ง เกษตรกร
เพิกเฉยต่อปัญหาการชะล้าง ซึ่งจะเป็นอันตรายอย่างยิ่งและเป็นภัยมืดที่คุกคามต่อทรัพยากรดินไปเรื่อย ๆ

ในระยะยาวจะส่งผลถึงความอุดมสมบูรณ์ของดินจะต่ าลงมาก ปลูกพืชเศรษฐกิจต่อไร่ก็จะต่ าลงด้วย

ซึ่งจ าเป็นต้องเพิ่มธาตุอาหารโดยการซื้อปุ๋ยเคมีจ านวนมากขึ้นเรื่อย ๆ ในทางเดียวกันการชะล้างที่เล็กน้อย
ซึ่งเกิดขึ้นเรื่อย ๆ โดยไม่มีการป้องกันแก้ไขจะส่งผลกระทบต่อทางน้ าซึ่งค่อย ๆ ตื้นเขิน ตั้งแต่ล าห้วยย่อย

จนถึงล าห้วยศาลจอดซึ่งเป็นล าห้วยหลัก ซึ่งสภาพดังกล่าวสามารถพบเห็นได้ทั้งบริเวณของโครงการใน
ฤดูฝนหลายพื้นที่ของลุ่มน้ าจะมีปัญหาน้ าท่วมเอ่อตามล าห้วยนานนับเดือนสร้างความเสียหายต่อพืชที่ปลูก

โดยเฉพาะนาข้าวทุกปี โดยเฉพาะพื้นที่ต าบลโคกสีซึ่งเป็นส่วนปลายของลุ่มน้ า

จากสภาพปัญหาดังกล่าวข้างต้น ซึ่งถึงแม้ลุ่มน้ าห้วยศาลจอดบริเวณโครงการฯ มีความรุนแรงของ
การชะล้างอยู่ในระดับเพียงเล็กน้อย(0 – 2 ตัน/ไร่/ปี) แต่ไม่ควรเพิกเฉยต่อการใช้มาตรการอนุรักษ์ดินและ

น้ าและมีการจัดการปรับปรุงดินที่เหมาะสม ซึ่งหากมีการละเลยหรือมีการจัดการที่ไม่เหมาะสมและถูกต้อง
ตามหลักวิชาการอาจส่งผลกระทบรุนแรงขึ้น ส่งผลกระทบต่อการสูญเสียดินและคุณภาพการผลิต ท าให้

ต้นทุนการผลิตการจัดการดิน น าปุ๋ย ท าให้เกษตรกรในพื้นที่ที่มีค่าใช้จ่ายเพิ่มสูงขึ้น สุดท้ายภาครัฐ

ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ที่จะต้องจัดสรรงบประมาณเพื่อขุดลอกห้วยที่ตื้นเขินดังกล่างอยู่เรื่อย ๆ

การศึกษาสภาวะเศรษฐกิจและสังคม ได้ท าการศึกษาข้อมูลทุติยภูมิในเชิงสังคมและเศรษฐกิจใน

ระดับต าบล จากข้อมูลความจ าเป็นพื้นฐาน (จปฐ.) และข้อมูลพื้นฐาน กชช. 2ค ปี 2562 ของกรมการ

พัฒนาชุมชน และเอกสารจากหน่วยงานต่าง ๆ พร้อมทั้งศึกษาข้อมูลปฐมภูมิจากการสัมภาษณ์เกษตรกร
ในพื้นที่ลุ่มน้ าห้วยศาลจอด ประกอบด้วย ต าบลสว่างแดนดิน ต าบลบ้านถ่อน ต าบลโพนสูง และต าบลโคกสี

ซึ่งได้ผลการศึกษาดังนี้ (ตารางที่ 3-16)

1) สภาพทั่วไป

จากการศึกษาข้อมูล พบว่า ประชากรของพื้นที่ลุ่มน้ าเฉลี่ย 8,540.75 คนต่อต าบล เป็นเพศหญิง
มากกว่าเพศชาย โดยมีจ านวนครัวเรือนเฉลี่ย 2,675.00 ครัวเรือนต่อต าบล ท าให้มีประชากรเฉลี่ย 3.19

คนต่อครัวเรือน จัดเป็นครัวเรือนขนาดเล็ก ซึ่งต าบลที่มีประชากรและจ านวนครัวเรือนสูงสุด คือ
ต าบลสว่างแดนดิน รองลงมาเป็นต าบลโคกสี ต าบลบ้านถ่อน และต าบลโพนสูง ตามล าดับ นอกจากนี้ยังมี

การรวมกลุ่มของเกษตรกร มีโครงสร้างพื้นฐานด้านสาธารณูปโภค (ไฟฟ้า ประปา การสื่อสาร

การคมนาคม) มีสถานบริการสาธารณะ (ศาสนสถาน โรงเรียน ศูนย์สาธารณสุข ลานกีฬา สถานที่พักผ่อน)
และหน่วยธุรกิจครบถ้วนทุกต าบล แต่มีจ านวนแตกต่างกันขึ้นอยู่กับขนาดของพื้นที่และจ านวนประชากร