Page 20 - โครงการอนุรักษ์ดินและน้ำ : บริบทแห่งการพัฒนาพื้นที่สูงที่ยั่งยืน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
4-1

บทที่ 4

การใช้ที่ดินบนพื้นที่สูงโดยการจัดท าขั้นบันไดเพื่อการเกษตร

โสภณ ชมชาญ และคณะ (2563: 5-16) ได้ทบทวนกรณีตัวอย่างในพื้นที่สูงหรือภูเขาของประเทศต่างๆ
มีการก่อสร้างหรือปรับพื้นที่เป็น “นาขั้นบันได” มาเป็นเวลาช้านาน นาขั้นบันไดที่เป็นแหล่งผลิตพืชอาหาร
ในอดีตมาอย่างต่อเนื่อง ได้เพิ่มบทบาทต่ออุตสาหกรรมการท่องเที่ยวในปัจจุบัน
นาขั้นบันได เป็นการอนุรักษ์ดินและน้้าในพื้นที่ที่มีความลาดชันให้พ้นจากการชะล้างพังทลายของ

ดินและดินถล่ม เป็นการใช้ที่ดินที่ยั่งยืนบางพื้นที่ได้ก่อสร้างและใช้มาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานานถึง 2,000 ปี
การทบทวนวรรณกรรมในหัวข้อนี้จะอธิบายเป็นกรณีตัวอย่างในประเทศต่างๆ รวม 5 ประเทศ คือ (1) เปรู
(2) ญี่ปุ่น (3) สาธารณรัฐประชาชนจีน (4) เวียตนาม และ (5) ฟิลิปปินส์ โดยมีรายละเอียด ดังนี้

(1) เปรู

อารยธรรมอินคา (Inca) เกิดขึ้นในช่วงคริสต์ศักราช 140 0 -1532 (Pringle, 2011: 42)
บนเทือกเขาแอนดีส ที่อยู่ในพื้นที่ประเทศเปรูในปัจจุบัน อารยธรรมอินคามีความรุ่งเรืองจากการเกษตรที่มี
การก่อสร้างเป็นนาขั้นบันได (Terrace) เพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน จัดท้าระบบชลประทาน

มีการปลูกมันฝรั่ง มันเทศ ข้าวโพด พริก มะเขือเทศ ถั่วลิสง โอคา (oca) ควินัว (quinoa) และฝ้าย มีการ
เลี้ยงสัตว์คือ Ilamas และ Alpacas มีการก่อสร้างยุ้งฉาง อารยธรรมอินคารุ่งเรืองอยู่ประมาณ 100 ปี
ก็ล่มสลายลง เมื่อถูกรุกรานจากสเปน ซึ่งได้เข้ามาครอบครองอาณาจักรอินคาและเริ่มท้าการปศุสัตว์ในเวลา
ต่อมาโดยปราศจากการอนุรักษ์ดินและน้้า ก่อให้เกิดความเสื่อมโทรมของดินจนล่มสลายในเวลาต่อมา

(Juo and Wilding, 2001:15) จากหลักฐานทางโบราณคดีที่ส้ารวจพบหลังจากการล่มสลายในปี ค.ศ.1911
(พ.ศ. 2454) คือ “ภูเขาโบราณหรือ Machu Pichu” ซึ่งเป็น 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลกและขึ้นทะเบียน
เป็นมรดกโลกขององค์การยูเนสโก ปรากฏให้เห็นว่ายังคงสภาพพื้นที่การเกษตรที่ก่อสร้างไว้ในลักษณะ
ขั้นบันได (Pringle, 2011: 60)

Rodriguez (2002: 32-34) ได้รายงานไว้ว่าในประเทศเปรูยังคงมีขั้นบันไดเพื่อการเกษตร
(Agricultural terraces) อยู่มากกว่า 3.125 ล้านไร่ ซึ่งเป็นหลักฐานที่แสดง ให้เห็นถึงความรุ่งเรืองของ
อารยะธรรมการเกษตรในอดีตว่าพื้นที่ที่ก่อสร้างเป็นนาขั้นบันไดเป็นรากฐานของความมั่นคงทางอาหารของ
ชาวอินคา ขั้นบันไดท้าให้มีทั้งดินและน้้าที่เหมาะสมในการผลิต ข้าวโพด มันฝรั่งและพืชอื่นๆ ซึ่งรองรับและ

เก็บกักน้้าจากพื้นที่สูงชันตอนบน อย่างไรก็ตามมีเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้นที่ได้น้ามาใช้ในการปลูกพืชในปัจจุบัน
ส่วนที่เหลือได้ ทิ้งร้างไว้เป็นเวลานาน โครงการฟื้นฟูพื้นที่การเกษตรที่เป็นนาขั้นบันไดโดยองค์การ
ภาคเอกชนชื่อ “Cusichaca Trust” ที่ได้เข้ามาด้าเนินการฟื้นฟูให้น้ามาใช้เพื่อการเกษตรจึงได้เกิดขึ้นอีก
ครั้งหนึ่งเพื่อเป็นการใช้ประโยชน์ที่ดินและอนุรักษ์อารยะธรรมการเกษตรในอดีตเอาไว้ ซึ่งได้ด้าเนินการแล้ว

เสร็จพร้อมกับมีการปลูกพืชแล้วจ้านวนหนึ่ง และมีแผนด้าเนินการต่อไปในอนาคต

(2) ญี่ปุ่น
นาขั้นบันไดในประเทศญี่ปุ่นมีจ้านวนมากที่ส้าคัญที่จะกล่าวถึงเป็นตัวอย่างมี 3 แห่ง คือ

(1) Shiroyone Senmaida ใน Ishikawa Prefecture.
นาขั้นบันได Shiroyone Senmaida ตั้งอยู่ในจังหวัด อิชิคาวา มีจ้านวนนา 1,004 แปลง
ที่ก่อสร้างบนพื้นที่ลาดชันได้รับการคัดเลือกเป็น “หนึ่งในร้อยนาขั้นบันไดในประเทศญี่ปุ่น” และในเดือน มิถุนายน