Page 55 - สถานภาพการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย Status of Soil Erosion in Thailand

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

45

2.3.2.2 กำรประเมินค่ำปัจจัยควำมคงทนต่อกำรถูกชะล้ำงพังทลำยของดิน

ปัจจัยความคงทนต่อการชะล้างพังทลายของดิน (soil erodibility factor , K - factor)
Wischmeier and Smith (1978) อธิบายว่า ปริมาณการสูญเสียดินจะมากหรือน้อยเพียงไร อาจขึ้นอยู่กับความ
ลาดชันของพื้นที่ ความรุนแรงของฝน ปริมาณการปกคลุมดินของพืช และมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ าในพื้นที่
มากกว่าสมบัติของดินเอง แต่ในความเป็นจริงมักพบเสมอว่า ภายใต้สภาพแวดล้อมที่คล้ายคลึงกันดินชนิดหนึ่งถูก
ชะล้างพังทลายง่ายกว่าดินอีกชนิดหนึ่ง เนื่องจากสมบัติเฉพาะตัวของดินที่เรียกว่า ความคงทนต่อการถูกชะล้าง
พังทลายของดิน (soil erodibility) การวัดค่าความคงทนของดิน หรือ K-factor ออกมาเป็นตัวเลขเพื่อใช้ใน
สมการการสูญเสียดินสากลนั้น ได้จากการศึกษาเฉพาะดินชนิดหนึ่งๆ ในแปลงทดลองขนาดความกว้างไม่น้อยกว่า
6 ฟุต ยาว 72.6 ฟุต บนความลาดเท 9 เปอร์เซ็นต์ ในสภาพที่มีการไถพรวนขึ้นลงตามความลาดชัน และปล่อย

ดินไว้ว่างเปล่าตลอดเวลาเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 2 ปี ลักษณะของแปลงทดลองเช่นนี้ ค่าของปัจจัย L, S, C และ P
ต่างมีค่าเท่ากับ 1 และค่า K จะค านวณได้จาก

K = A/EI (2.4)

เมื่อ K คือ ค่าปัจจัยความคงทนต่อการถูกชะล้างพังทลายของดิน
A คือ ตัวเลขปริมาณการสูญเสียดินที่ตรวจวัดได้จากแปลงทดลอง

EI คือ ค่าตัวเลขปัจจัยการชะล้างพังทลายของฝน

วิธีสร้ำงชั นข้อมูลปัจจัยควำมคงทนต่อกำรถูกชะล้ำงพังทลำยของดิน
1) เตรียมข้อมูลพื้นฐาน โดยใช้แผนที่ชุดดิน ปี พ.ศ. 2561 ซึ่งอยู่ในรูปแบบ GIS มาตรา
ส่วน 1:25,000 จากกองส ารวจดินและวิจัยทรัพยากรดิน กรมพัฒนาที่ดิน

2) การก าหนดค่าปัจจัย K โดยใช้แผนภาพ nomograph ของ Wischmeier et al.
(1971) (ภาพที่ 2.4) เพื่อช่วยให้การประเมินค่า K กระท าได้ง่ายและสะดวกขึ้น Nomograph เป็นภาพแสดง
ความสัมพันธ์ระหว่างค่าปัจจัย K โดยอาศัยผลการศึกษาจากแปลงทดลองจ านวนมากกว่า 10,000 แปลงต่อปี
เป็นระยะเวลานานกว่า 30 ปี กับสมบัติดิน 5 ประการ ประกอบด้วย (1) ผลรวมปริมาณอนุภาคดินทรายแป้ง
(silt, %) และอนุภาคทรายขนาดละเอียดมาก (silt+very fine sand, %) (2) อนุภาคขนาดทราย (sand, %)
(3) อินทรียวัตถุในดิน (soil organic matter, %) (4) โครงสร้างของดิน (soil structure) และ(5) การซาบซึมน้ า
ของดิน (permeability)
กรมพัฒนาที่ดิน (2526) ได้มีการศึกษาค่าปัจจัย K ของดินในประเทศไทยจากแผนภาพ

nomograph โดยอาศัยข้อมูลสมบัติ 5 ประการ ของตัวแทนชุดดิน (soil series) ที่มีการเก็บตัวอย่างดินมา
วิเคราะห์หาคุณสมบัติในห้องปฏิบัติการ ผลจากการศึกษาแนะน าให้ใช้ค่าตามตารางที่ 2.1 ส าหรับประเมินค่าปัจจัย K
อย่างง่าย โดยพิจารณาจากเนื้อดินบน สภาพพื้นที่ก าเนิดดิน และภูมิภาคที่พบ
3) ประเมินค่า K โดยยึดถือค่าปัจจัยความคงทนต่อการถูกชะล้างพังทลายของดิน
(K - factor) ของกรมพัฒนาที่ดิน (2526) ท าการประเมินโดยแบ่งพื้นที่ออกเป็น 2 ส่วน คือ พื้นที่ราบ และพื้นที่สูง
ซึ่งพื้นที่แต่ละส่วนมีรายละเอียดของข้อมูลที่ได้จากการส ารวจดินแตกต่างกัน คือ
(3.1) พื้นที่ราบ มีความหมายรวมถึง ที่ราบล าน้ า ที่ลาดเชิงเขา และเนินเขา มีความ
ลาดชันไม่เกิน 35 เปอร์เซ็นต์ พื้นที่ส่วนนี้ประเมินค่า K ของชุดดินโดยใช้แผนที่ชุดดินระดับจังหวัด มาตราส่วน
1 : 25,000 ของกรมพัฒนาที่ดิน เป็นข้อมูลฐานในการก าหนดจ าแนกค่า K ของพื้นที่ เมื่อทราบจังหวัด และ

ชนิดของชุดดิน ลักษณะเนื้อดินบน และสภาพพื้นที่ สามารถอ่านค่า K จากตารางที่ 2.1 ได้