Page 52 - สถานภาพการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย Status of Soil Erosion in Thailand

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

42

รวบรวมและจัดเตรียมข้อมูลที่ใช้ในการประเมินการชะล้างพังทลายของดินที่อยู่ในรูปแบบ
ดิจิทัลและตารางอรรถาธิบายในระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (geographic information system; GIS)

ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ร่วมกับสมการการสูญเสียดินสากล (universal soil loss
equation ; USLE) ของ Wischmeier and Smith (1978) เพื่อประเมินอัตราการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่
ศึกษา โดยน าเข้าข้อมูลต่าง ๆ เพื่อหาค่าปัจจัยพื้นฐานของสมการและแสดงผลในรูปแบบแผนที่ระดับความรุนแรง
การชะล้างพังทลายของดิน
2.3.2.1 กำรประเมินค่ำปัจจัยกำรชะล้ำงพังทลำยของฝน
ฝนเป็นปัจจัยส าคัญที่ท าให้เกิดการชะล้างพังทลายของดิน โดยเฉพาะประเทศที่อยู่ใน

เขตมรสุม จะมีการกระจายของฝนไม่สม่ าเสมอ ท าให้ความรุนแรงของฝนที่ตกลงมาในช่วงระยะเวลาหนึ่งๆ
มีความแตกต่างกัน ส่งผลให้ดินเกิดการชะล้างพังทลายมากน้อยต่างกันไปด้วย
ค่าปัจจัยการชะล้างพังทลายของฝน (rainfall erosivity factor, R - factor) เป็นค่า
ความสัมพันธ์ของพลังงานจลน์ของเม็ดฝนที่ตกกระทบผิวหน้าดินกับปริมาณความหนาแน่นของฝน (rainfall
Intensity) ในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ซึ่ง Wischmeier และ Smith ได้สร้างเป็นสมการทางคณิตศาสตร์ขึ้นมา
ในปี ค.ศ. 1958 (Takagi, 1994) คือ

E = 916 + 331 log 10 I (2.1)

เมื่อ E คือ พลังงานจลน์ของฝนต่อหนึ่งหน่วย (ฟุตตันต่อเอเคอร์ต่อนิ้ว)
I คือ ความหนาแน่นของฝน (นิ้วต่อชั่วโมง)
เนื่องจาก หน่วยวัดของสมการมีใช้กันหลายรูปแบบ จึงท าให้สมการแตกต่างกันไป เช่น

E = 11.9 + 8.73 log 10 I (2.2)

เมื่อ E คือ พลังงานจลน์ของฝนต่อหนึ่งหน่วย (จูลน์ต่อตารางเมตรต่อมิลลิเมตร)
I คือ ความหนาแน่นของฝน (มิลลิเมตรต่อชั่วโมง)

สมการหาค่าพลังงานจลน์นี้จะใช้ได้ดี เมื่อความหนาแน่นของฝนมีค่าน้อยกว่า 7.6
เซนติเมตรต่อชั่วโมง เนื่องจากขนาดของเมล็ดฝนจะไม่ใหญ่ขึ้นอีก เมื่อความหนาแน่นของฝนมากกว่าหรือเท่ากับ
7.6 เซนติเมตรต่อชั่วโมง และในปี ค.ศ.1959 Wischmeier พบว่า ปริมาณตะกอนดินที่ถูกชะล้างจากแปลง

ทดลองว่างเปล่า (ไม่ปลูกพืช) มีความสัมพันธ์สูงมากกับค่าสะสมของพลังงานจลน์ฝนสูงสุด คือ ช่วงความหนาแน่น
ของฝนที่เวลา 30 นาที จึงเรียกพลังงานจลน์ของฝนว่า EI 30 และน ามาสร้างเป็นสมการหาค่า R - factor และ
ก าหนดเป็นปัจจัยหนึ่งของสมการสูญเสียดินสากล (USLE) อย่างไรก็ดี ยังมีนักวิทยาศาสตร์หลายท่านได้คิดค่า
พลังงานจลน์ของฝนออกไปเป็นช่วงเวลาต่างๆ ที่มากกว่า 30 นาที เช่น KE > 1 ของ Hudson จึงท าให้รูปแบบ
ของสมการหาค่า R - factor เปลี่ยนตามไปด้วย (Takagi, 1994)
ส าหรับประเทศไทยอ้างตาม กรมพัฒนาที่ดิน (2545) ได้สร้างสมการเพื่อใช้
ประเมินค่า R - factor นี้ขึ้นมาหลายสมการ ทั้งจากค่า EI 30 และ KE > 1 ส าหรับการจัดท าแผนที่ในครั้งนี้หามา

จากค่า EI 30 เนื่องจากเป็นค่าที่เหมาะสมกับปริมาณฝนของประเทศไทยในปัจจุบัน คือ