Page 14 - ปริมาณธาตุองค์ประกอบรวมในดินของประเทศไทย

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

บทน า

เครื่องเอกซเรย์ฟลูออเรสเซนส์ (X-ray fluorescence spectrometer) เป็นเครื่องมือที่ใช้

ในการวิเคราะห์หาปริมาณธาตุองค์ประกอบในตัวอย่าง ผลที่ได้คือ ปริมาณรวม (Total content)

บางครั้งเรียกว่า ปริมาณทั้งหมดของธาตุในตัวอย่าง เป็นการใช้เทคนิคการเรืองรังสีเอกซ์ (X-ray
fluorescence) โดยการวิเคราะห์นี้น าเอาลักษณะประจ าตัวของเส้นเอกซเรย์ (Characteristic x-ray

spectral line) ของธาตุต่างๆ มาใช้ในการวิเคราะห์ตัวอย่างทั้งในเชิงคุณภาพ (Qualitative) และ

ปริมาณ (Quantitative) โดยการวัดความเข้ม (Intensity) ของปริมาณรังสีเอกซ์ฟลูออเรสเซนต์ที่
ปลดปล่อยออกมาจากธาตุองค์ประกอบแต่ละชนิดในตัวอย่าง

ส าหรับงานวิเคราะห์ด้านวิทยาศาสตร์ทางดิน การวิเคราะห์โดยวิธีนี้เป็นวิธีที่สะดวก และ
รวดเร็ว ผลวิเคราะห์มีความถูกต้อง และความแม่นย าสูง ธาตุที่ท าการวิเคราะห์ประกอบด้วย 12 ธาตุ

คือ ซิลิคอน (Si) อะลูมินัม (Al) เหล็ก (Fe) ไทเทเนียม (Ti) โซเดียม (Na) แมกนีเซียม (Mg)

โพแทสเซียม (K) แคลเซียม (Ca) ก ามะถัน (S) ฟอสฟอรัส (P) แมงกานีส (Mn) และสังกะสี (Zn)
เนื่องจากธาตุต่าง ๆ นี้มีอยู่ในธรรมชาติ เป็นองค์ประกอบของหิน และแร่ เมื่อเกิดการสลายตัวผุพังจะ

หลงเหลืออยู่ในดิน และมีบางส่วนที่ชะละลายสูญหายไปจากดินมากบ้างน้อยบ้างแตกต่างกันไปในแต่
ละธาตุ ปริมาณธาตุองค์ประกอบรวมที่วิเคราะห์ได้ จึงเปรียบเสมือนปริมาณธาตุอาหารส ารองหรือ

ต้นทุนทางธรรมชาติที่เป็นองค์ประกอบอยู่ในดิน การศึกษาถึงองค์ประกอบ และการแจกกระจายของ

ธาตุเหล่านี้ในชุดดินหรือกลุ่มชุดดินในประเทศไทยเป็นประโยชน์ต่อนักปฐพีวิทยา นักธรณีวิทยา และ
นักส ารวจดิน เพื่อใช้ในการวินิจฉัย จ าแนกชนิด ประเภทของดิน และการใช้ประโยชน์ที่ดินทาง

การเกษตร นอกจากนี้ ปริมาณธาตุอาหารหลัก (ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม) ธาตุอาหารรอง
(แคลเซียม แมกนีเซียม และก ามะถัน) และจุลธาตุอาหาร (เหล็ก แมงกานีส และสังกะสี) สามารถ

น าไปใช้ประโยชน์ในการประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน รวมทั้งการคาดคะเนปัญหาของดิน

เนื่องจากธาตุบางธาตุถ้ามีอยู่มากโอกาสที่พืชจะน าไปใช้ประโยชน์ก็มีมากด้วย แต่ธาตุบางธาตุถ้ามีอยู่
มากเกินไปจะส่งผลกระทบในทางลบต่อการเจริญเติบโตของพืช เช่น อะลูมินัม เหล็ก แมงกานีส และ

โซเดียม

ด้านปฐพีกลศาสตร์หรือด้านวิศวกรรมใช้ดูการยืดและหดตัวของดินในการสร้างถนนหรือ

การสร้างเขื่อน โดยเฉพาะในดินเหนียวกระจายตัว (Dispersive soils หรือ Dispersive clay) ซึ่งส่วน

ใหญ่จะมีธาตุโซเดียมสูง เป็นต้น ส่วนธาตุอื่นๆ เช่น ซิลิคอน เป็นองค์ประกอบที่ส าคัญในกลุ่มดินทราย
เกิดจากวัตถุต้นก าเนิดดินที่มีเนื้อหยาบ มีความคงทนต่อการสลายตัวสูง ปริมาณซิลิคอนจะเป็น

ปฏิภาคผกผันกับอะลูมินัม กล่าวคือ ถ้าซิลิคอนสูง อะลูมินัมจะมีค่าต่ า และถ้าอะลูมินัมมีค่าสูง
ซิลิคอนจะต่ า ส่วนไทเทเนียมจะเป็นธาตุที่พบอยู่เสมอในทุกหน้าตัดดิน (Soil profile) เป็นธาตุที่เป็น

1