Page 43 - การจัดการทรัพยากรดิน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลห้วยยาง อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร
P. 43
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
30 ก า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร ดิน
7.4.1 แปลงฟื้นฟูป่า
การด�าเนินการด้านการพัฒนาฟื้นฟูป่าไม้ตามแนวพระราชด�าริในพื้นที่โครงการ พบว่า
1) การปลูกป่าทดแทน อัตราการรอดตายของป่าปลูกแสดงให้เห็นถึงการทดแทนของสังคมพืช
(Community succession) ซึ่งพันธ์ุไม้ที่น�ามาปลูกเป็นไม้เบิกน�า (Pioneer species) ได้แก่ พญาสัตบรรณ
มะฮอกกานี ยูคาลิปตัส นนทรี สัก กระถินณรงค์ กระถินยักษ์ มะค่าโมง ประดู่ มะกอก เลื่อม มะขามป้อม ขี้เหล็ก
สะเดา และหว้า เพื่อเป็นการลดระยะเวลาการฟื้นตัวของป่าไม้ท�าให้มีการทดแทนของสังคมพืช และเมื่อไม้เบิก
น�าในช่วงแรกตายไปเหลือไว้เฉพาะไม้เสถียร เรียกว่าการทดแทนแบบทุติยภูมิ (Secondry succession)
ป่าดั้งเดิมจะกลับมา
2) อัตราการปกคลุมเรือนยอดของป่าปลูก แสดงให้เห็นถึงบทบาทและการเปลี่ยนแปลงของ
พันธ์ุไม้ที่น�ามาปลูกฟื้นฟูป่าหรือพันธ์ุไม้เบิกน�า (Pioneer species) เมื่อเกิดขบวนการทดแทนสังคมพืช พันธ์ุพืช
เหล่านี้จะมีการสร้างปัจจัยแวดล้อมใหม่ที่เหมาะสมกับชนิดพันธ์ุพืชในกลุ่มไม้ทนร่ม (Shade tolerance) ซึ่งปัจจัย
แวดล้อมใหม่ไม่เหมาะกับพืชกลุ่มแรกท�าให้พืชกลุ่มแรกตายลง สร้างสังคมพืชที่มีการทดแทนสูงไปอีกระดับจนถึง
จุดถาวร (Climax stage) ซึ่งเป็นป่าดั้งเดิม
3) ความหลากหลายของชนิดพันธ์ุไม้ แสดงให้เห็นถึงการพัฒนาของพื้นที่ป่าปลูก มีไม้หนุ่ม
(sampling) เกิดขึ้น 50 ชนิด และลูกไม้ (Seedling) พบ 35 ชนิด ซึ่งส่วนใหญ่เป็นไม้ประจ�าถิ่นและพันธ์ุไม้ป่า
ดั้งเดิม
4) ผลผลิตรองจากป่า หรือผลผลิตพืชอาหารป่าจากกระบวนการทดแทนตามธรรมชาติท�าให้
มีความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตเป็นตัวชี้วัดถึงความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศป่า
7.4.2 แปลงป่าธรรมชาติ
แนวพระราชด�ารัสที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาป่าไม้
“ปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก” คือการพัฒนาฟื้นฟูสภาพป่าโดยวัฏจักรธรรมชาติ เป็นการไม่เข้าไป
รบกวนและท�าลายป่าโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ปล่อยไปตามธรรมชาติ ในระยะเวลาหนึ่งป่าไม้ก็จะสมบูรณ์ขึ้นเอง
“ฝายชะลอความชุ่มชื้นและป่าเปียก” (Check dam) เป็นการสร้างฝายเล็กๆ ให้สอดคล้อง
กับสภาพธรรมชาติ โดยใช้วัสดุในท้องถิ่น มี 2 ประเภท
- ฝายต้นน�้าล�าธารส�าหรับกักกระแสน�้าให้ไหลช้าลงและน�้าสามารถซึมลงใต้ผิวดิน
- ฝายดักตะกอนดินและทรายไม่ให้ลงสู่แหล่งน�้าเบื้องล่าง
การศึกษาดัชนีชี้วัดหลังการพัฒนาป่าไม้
1) ความถี่ของการพบพืช
2) ความหนาแน่นของพืช (Stand density)
3) พื้นที่หน้าตัดล�าต้น (Basal area)
4) ความเด่นของพันธ์ุไม้ (Dominance)
