Page 92 - การประเมินประสิทธิภาพของสระน้ำในไร่นาของเกษตรกรทั่วประเทศจากอิทธิพลจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่รุนแรง The Performance of Farm Pond Impactsof extreme Climate Change.

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

75

สรุปผลการทดลอง

การประเมินประสิทธิภาพของสระน้ าในไร่นาของเกษตรกรทั่วประเทศจากอิทธิพลจากการเปลี่ยนแปลง
สภาพภูมิอากาศที่รุนแรง โดยประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์ การแปลภาพถ่ายดาวเทียมธีออส
ด้วยเทคนิค Supervised Classification จากนั้นวิเคราะห์ผลร่วมกับข้อมูลความแห้งแล้งซ้ าซากสู่ภาวะความ

เป็นทะเลทรายและพื้นที่ความเหมาะสมส าหรับการสร้างสระน้ าในไร่นาของประเทศไทย สามารถสรุปผล
การศึกษาได้ดังนี้

1. การส ารวจและเก็บข้อมูลภาคสนามเพื่อประเมินประสิทธิภาพของสระน้ าในไร่นา
จากการส ารวจสระน้ าในไร่นานอกเขตชลประทานรวม 367 สระ พบว่า สระน้ าส่วนใหญ่อยู่
ในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 191 สระ รองลงมาคือภาคเหนือ 111 สระ ภาคกลาง 40 สระ ภาคตะวันออก

19 สระ และภาคใต้ 6 สระ ตามล าดับ โดยมีปริมาตรบ่อเฉลี่ย 1,508.05 ลูกบาศก์เมตร และปริมาณน้ าในบ่อ
เฉลี่ย 1,052.91 ลูกบาศก์เมตร หรือคิดเป็น 72.79 เปอร์เซ็นต์ของปริมาตรบ่อ เมื่อจ าแนกสระน้ าด้วยปริมาณ
น้ าที่คงเหลือในสระ พบว่า สระที่มีปริมาณน้ า 51 - 75 เปอร์เซ็นต์ มีจ านวนมากที่สุด คือ 140 สระ คิดเป็น
38.15 เปอร์เซ็นต์ ในขณะที่มีเพียง 5 สระ ที่ไม่มีน้ า คิดเป็น 1.36 เปอร์เซ็นต์ อาจเนื่องมาจากความเหมาะสม

ของพื้นที่ ชุดดิน และโครงสร้างของสระน้ า ที่ไม่สามารถกักเก็บน้ าได้ หรืออาจมาจากการเปลี่ยนแปลงของ
สภาพภูมิอากาศทั้งการที่ฝนตกน้อยลงและการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิที่ส่งผลให้น้ าในสระมีอัตราการระเหยสูง
จากการสัมภาษณ์เกษตรกรเจ้าของสระน้ าในไร่นา จ านวน 211 ราย พบว่า เกษตรกรทั้งหมด
มีพื้นที่เพาะปลูกเฉลี่ย 14 ไร่ โดยมีรายได้เฉลี่ยก่อนและหลังขุดสระน้ า 12,834 และ 18,141 บาทต่อไร่

ตามล าดับ ส่งผลให้เกษตรกรมีรายได้เฉลี่ยเพิ่มขึ้น 5,307 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็น 59.86 เปอร์เซ็นต์

2. การแปลภาพถ่ายดาวเทียม
จากการแปลภาพถ่ายดาวเทียมธีออส จ านวน 649 ภาพ ครอบคลุมพื้นที่ 69 จังหวัด พบว่า
มีสระน้ าทั้งหมด 368,103 สระ มีขนาดเฉลี่ย 525.43 ตารางเมตร โดยส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่ภาคเหนือ

147,893 สระ รองลงมาคือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 128,099 สระ ภาคกลาง 86,494 สระ ภาคตะวันออก
5,386 สระ และภาคใต้ 231 สระ ตามล าดับ

3. ประเมินผลกระทบความเสียหายจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
สระน้ าที่มีความเสี่ยงต่อภาวะแห้งแล้งซ้ าซาก พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงต่ ารวม
262,697 สระ โดยจ าแนกเป็นพื้นที่ราบ 260,457 สระ คิดเป็น 70.76 เปอร์เซ็นต์ และพื้นที่สูง 2,240 สระ

คิดเป็น 0.61 เปอร์เซ็นต์ ในขณะที่พื้นที่เสี่ยงสูงมีสระน้ ารวม 6,016 สระ โดยจ าแนกเป็นพื้นที่ราบ 2,994 สระ
คิดเป็น 0.81 เปอร์เซ็นต์ และพื้นที่สูง 3,022 สระ คิดเป็น 0.82 เปอร์เซ็นต์
นอกจากนี้ สระน้ าที่ได้จากการส ารวจ 367 สระ พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงต่ ารวม
208 สระ โดยจ าแนกเป็นพื้นที่ราบ 207 สระ คิดเป็น 56.40 เปอร์เซ็นต์ และพื้นที่สูงมีเพียง 1 สระ คิดเป็น

0.27 เปอร์เซ็นต์ ในขณะที่สระน้ าที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงสูงและเป็นพื้นที่ราบมีเพียง 2 สระ คิดเป็น 0.54 เปอร์เซ็นต์

4. แนวทางการเลือกพื้นที่ในการสร้างสระน้ าในไร่นาโดยใช้หลักอุทกวิทยา
สระน้ าที่อยู่ในพื้นที่ที่เหมาะสมส าหรับการสร้างสระน้ าในไร่นารวม 226,701 สระ คิดเป็น
61.59 เปอร์เซ็นต์ โดยสระน้ าส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่ค่อนข้างเหมาะสม 129,779 สระ คิดเป็น 35.26 เปอร์เซ็นต์
รองลงมาคือพื้นที่เหมาะสมมาก 96,736 สระ คิดเป็น 26.28 เปอร์เซ็นต์ และพื้นที่เหมาะสมน้อย 186 สระ

คิดเป็น 0.05 เปอร์เซ็นต์ ตามล าดับ