Page 89 - การประเมินประสิทธิภาพของสระน้ำในไร่นาของเกษตรกรทั่วประเทศจากอิทธิพลจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่รุนแรง The Performance of Farm Pond Impactsof extreme Climate Change.
P. 89
ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
72
4.3 แนวทางในการบริหารจัดการ
สระที่จะขุดควรเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส เพราะจะเสียพื้นที่ขอบบ่อน้อยที่สุด และการขุดสระเพื่อ
ป้องกันตลิ่งทรุดพัง ควรมีลาดเอียงในอัตรา 1 : 1 แต่ถ้าสระลึก 4 ม.ขึ้นไป จะต้องขุดแบบให้มีตะพักเพื่อ
ป้องกันตลิ่งชันทรุดในช่วงน้ าน้อยด้วย
การป้องกันการรั่วซึมและพัฒนาพื้นที่รอบขอบสระ
การป้องกันการรั่วซึม พบว่าดินก้นสระและลาดด้านข้างสระเป็นดินที่มีคุณสมบัติน้ ารั่วซึมได้
สะดวก จึงต้องใช้วัสดุทึบน้ าปูปิดทับก้นสระ และลาดด้านข้างจนพ้นจากระดับน้ าเก็บกัก ดังนี้
1) ใช้ดินที่มีดินเหนียวผสม น ามาเกลี่ยเป็นชั้นบางๆ หนาชั้นละ 15 เซนติเมตร ปูทับที่ก้น
สระและลาดด้านข้าง ราดน้ าให้ทั่วจนมีความชื้นพอประมาณแล้วจึงบดดินด้วยรถบดให้แน่นเป็นชั้นๆ ตลอด
ทั้งก้นสระและลาดด้านข้าง รวมความหนาประมาณ 30 เซนติเมตรเป็นอย่างน้อย เป็นวิธีป้องกันการรั่วซึมที่
เสียค่าใช้จ่ายไม่มากและได้ผลดี
ภาพที่ 46 แสดงการใช้ดินเหนียวผสมบดทับแน่นปูที่ก้นและลาดด้านข้างสระ
2) ใช้แผ่นวัสดุสังเคราะห์ปูที่ก้นและลาดด้านข้างสระแทนการใช้ดินมีดินเหนียวผสมบดทับ
แน่น แผ่นวัสดุสังเคราะห์ดังกล่าวมีคุณสมบัติทึบน้ า ซึ่งน้ าไหลผ่านไม่ได้ แผ่นนี้มีหลายชนิด ผลิตและมี
จ าหน่ายอยู่เกือบทั่วไป
การป้องกันการกัดเซาะลาดสระและพื้นที่รอบขอบ ด้วยวิธีที่เสียค่าใช้จ่ายน้อยที่สุด คือ การ
ปลูกหญ้าโดยตลอดเกือบถึงก้นสระ ให้หญ้าขึ้นงอกงามเต็มที่ก่อนจะมีการเก็บน้ า ถึงแม้ว่าหลังจากที่น้ าในสระ
มีระดับสูงแล้วท่วมหญ้าที่ปลูกไว้ตาย แต่รากของหญ้าที่ยึดเกาะดินไว้แน่นแล้ว จะช่วยยึดดินไว้ได้บ้าง พอ
ระดับน้ าในสระลด หญ้าอาจงอกขึ้นมาใหม่ตามเดิม ตลอดแนวลาดสระตอนบนใกล้กับพื้นดินธรรมชาติ ควร
น าหญ้าแฝกมาปลูกให้รอบขอบสระอย่างน้อย 2 แถว อยู่เหนือระดับน้ าเก็บกัก พร้อมกับบ ารุงดูแลให้เจริญ
งอกงามโดยเร็ว เพื่อช่วยกรองป้องกันตะกอนดินไม่ให้ไหลลงสู่สระ ซึ่งอาจท้าให้ก้นสระตื้นเขิน
การพัฒนาพื้นที่รอบสระ ให้ร่มรื่นและช่วยลดการระเหยน้ า พื้นที่โดยรอบขอบสระทั้งหมด
ควรมีการปลูกไม้ยืนต้นขนาดสูงเป็นระยะๆ การคายน้ าของต้นไม้ก็จะท าให้บรรยากาศบริเวณนั้นมีความชื้น
มากกว่าบริเวณทั่วไป และต้นไม้ที่ปลูกเป็นแนวนั้นยังช่วยลดความเร็วของกระแสลมที่พัดกระทบผิวน้ าอีกด้วย
ปัจจัยเหล่านี้สามารถช่วยลดอัตราการระเหยของน้ าจากสระในเวลากลางวันได้เป็นอย่างดี และต้นไม้ที่ปลูกให้
ควรเป็นต้นไม้ประเภทไม่ผลัดใบ (ส านักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2563)
