Page 76 - แผนบริหารจัดการป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ ลุ่มน้ำห้วยท่าแค จังหวัดนครราชสีมา

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
62

การชะล้างพังทลายของดินเป็นปัญหาที่ส าคัญที่ส่งผลให้ทรัพยากรที่ดินเสื่อมโทรมเนื่องจาก ท าให้

เกิดการสูญเสียหน้าดิน การสูญเสียธาตุอาหารและอินทรียวัตถุในดิน ส่งผลให้ความอุดมสมบูรณ์ของดิน
ลดลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ที่มีการใช้ที่ดินในการปลูกพืชอย่างเข้มข้นในรอบปี รวมทั้งในพื้นที่ที่มีการ

ใช้เครื่องจักรกลในการไถพรวนดิน เป็นสาเหตุส าคัญที่ท าให้สมบัติทางกายภาพของดินโดยเฉพาะ
โครงสร้างดินถูกท าลาย ยิ่งส่งเสริมให้เกิดการพังทลายของดินในพื้นที่ ผลจากการชะล้างพังทลายของดิน

จะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทั้งในพื้นที่ที่เกิดการชะล้างพังทลายของดินและพื้นที่โดยรอบ และท าให้

ผลผลิตต่อหน่วยพื้นที่ลดลง เนื่องจากความอุดมสมบูรณ์ลดลง และเกิดการตื้นเขินของแม่น้ าล าคลอง
จากมีการสะสมของตะกอนดิน ท าให้ศักยภาพในการเก็บกักน้ าของแหล่งน้ าต่ าลง ปัญหาเหล่านี้จะส่งผล

กระทบต่อการเพาะปลูกในฤดูกาลถัดไป ดังนั้น จึงมีความจ าเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการป้องกันการชะล้าง

พังทลายของดิน เพื่อรักษาทรัพยากรที่ดินให้สามารถใช้ที่ดินได้อย่างยั่งยืน การชะล้างพังทลายของดิน
ในแต่ละพื้นที่จะมีระดับความรุนแรงแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับลักษณะของดิน และปัจจัยจากภายนอก

โดยปกติแล้วการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทยจะเกิดขึ้นโดยมีฝนเป็นปัจจัยหลักที่ส าคัญ แต่โดย

ธรรมชาติแล้วจะเกิดไม่รุนแรงบนพื้นที่ที่มีความลาดชันน้อย และมีสิ่งปกคลุมผิวดิน หรือพื้นที่ที่มี
ความลาดชันสูงแต่มีสิ่งปกคลุมผิวดินหนาแน่น จนเม็ดฝนไม่สามารถกระทบสู่พื้นดินได้ แต่จะเกิดรุนแรง

มากขึ้นถ้าพื้นที่มีความลาดชันมากขึ้นและไม่มีสิ่งปกคลุมผิวดิน โดยมีกิจกรรมการใช้ที่ดินของมนุษย์เป็น
ตัวเร่งให้เกิดความรุนแรงมากขึ้น การชะล้างพังทลายของดินนอกจากมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมแล้วยัง

ส่งผลเสียทางด้านเศรษฐกิจ และจากการประเมินการสูญเสียดิน (ตัน/ไร่/ปี)
การประเมินการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่ลุ่มน้ าห้วยท่าแค อาศัยสมการการสูญเสียดินสากล

(Universal Soil Loss Equation, USLE) (Wischmeier and Smith, 1965) ส าหรับประเมินการชะล้าง

พังทลายของดินในพื้นที่เกษตร และเป็นการชะล้างพังทลายของดินที่เกิดจากการกระท าของน้ า ซึ่งปัจจัยที่
น ามาพิจารณาในสมการได้แก่ ปริมาณน้ าฝน ความแรงของน้ าฝน ลักษณะของดิน ลักษณะของพืชคลุมดิน

สภาพของพื้นที่และมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ า ตามสมการ

A = R K L S C P

ค่าปริมาณการสูญเสียดิน (A) ค านวณได้ต่อหน่วยพื้นที่ ซึ่งได้จากการค านวณโดยการคูณปัจจัยต่าง ๆ
6 ปัจจัย ค่านี้เป็นการประเมินค่าเฉลี่ยรายปีของการชะล้างพังทลายของช่องว่างระหว่าง ร่องริ้ว (Inter

rill) กับร่องริ้ว (Rill) จากพายุฝน (rain storms) ส าหรับพื้นที่ดอน (field sized upland areas) ค่านี้

โดยทั่วไปไม่รวมการชะล้างพังทลายจากร่องลึก (gully) ริมฝั่งน้ า (stream bank) การละลายของหิมะ
(snow melt) หรือการพังทลายจากลม แต่ค่า A นี้จะรวมตะกอนดินที่ถูกพัดพามาก่อนที่จะถึงตอนล่าง

ของล าน้ า (downslope stream)หรือในอ่างเก็บน้ า มีหน่วยผันแปรไปตามการประเมิน (ตันต่อเฮกตาร์ต่อปี)

โดยในประเทศไทยใช้หน่วยเป็นตันต่อไร่ต่อปี