Page 73 - การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่โครงการลดการเผาพื้นที่โล่งเตียนเพื่อบรรเทาภาวะโลกร้อน บ้านดอน หมู่ที่ 5 ตำบลสวด อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน

56

กิจกรรมจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ าหลังจากก่อสร้างตั้งแต่ เดือนตุลาคม 2558 ถึง เดือนกันยายน
2559 สรุปได้ดังนี้(ภาพที่ 11)

1. คันดินแบบที่ 6 จ านวน 20.25 กิโลเมตร (คูรับน้ าขอบเขา Hillside ditch) เป็นการขุด
เคลื่อนย้ายดิน โดยสร้างในพื้นที่ที่มีความลาดชันและเกษตรกรใช้พื้นที่ในการปลูกพืชไร่ เพื่อป้องกัน

การชะล้างพังทลายของดินและลดปริมาณน้ าไหลบ่า โดยน้ าไหลบ่าจะถูกระบายไปตามคูรับน้ า ลงสู่

ร่องน้ าหรือทางระบายน้ าธรรมชาติ ลดปัญหาการไหลบ่าของน้ าและการกัดเซาะหน้าดิน ท าให้เกิด
การสูญเสียดิน การสร้างคันดินจะใช้ระยะห่างระหว่างคันดินในแนวดิ่ง 4 เมตรดังนั้นแต่ละคันดินจะมี

ระยะห่างในแนวราบ 8-10 เมตร ช่วยชะลอความเร็วของน้ าไหลบ่าเป็นช่วงซึ่งจะช่วยลดการกัดเซาะ
หน้าดินลง จากการค านวณโดยใช้สมาการสูญเสียดินสากล จะลดปริมาณการสูญเสียดินลงประมาณ

82 เปอร์เซ็นต์ จากก่อนด าเนินงานมีปริมาณการสูญเสียดิน 97.36 ตันต่อไร่ต่อปี หลังจากด าเนินงาน

มีปริมาณ 17.52 ตันต่อไร่ต่อปี สาเหตุที่ต้องใช้คันดินแบบ 6 เนื่องจากพื้นที่ด าเนินงานมีข้อจ ากัดใน
การใช้เครื่องจักกลยาก ทั้งด้านกายภาพและกฎหมายป่าไม้ จึงใช้แรงงานคน และคันดินแบบ 6 ช่วย

เบนน้ าไหลบ่าบางส่วนลงสู่บ่อดักตะกอนดินที่ก่อสร้างรับแนวคันดินไว้ สามารถเก็บกักน้ าหรือระบาย

น้ าออกไปในทิศทางที่ต้องการ ท าให้น้ าไหลบ่าแต่ละช่วงมีน้อย เพื่อลดความรุนแรงของการชะล้าง
พังทลายของดินจากปริมาณน้ าไหลบ่าหน้าดิน และใช้พื้นที่ระหว่างคันดินเป็นพื้นที่เพาะปลูกพืช

นอกจากนี้ยังใช้เป็นทางล าเลียงได้

2. บ่อดักตะกอนดิน จ านวน 8 บ่อ เป็นบ่อขนาดเล็กที่สร้างขึ้นเพื่อดักตะกอนที่ไหลมาตาม

ทางระบายน้ า ก่อนลงสู่บ่อน้ าประจ าไร่นาช่วยดักตะกอนที่ไหลมาตามน้ าไม่ให้ลงไปทับถมบ่อน้ า
ประจ าไร่นา ท าให้อายุการใช้งานของบ่อน้ ายาวนานขึ้น นอกจากนั้นยังช่วยเก็บกักน้ าไว้ได้บางส่วน

ท าให้เกษตรกรมีน้ าใช้ในช่วงแล้งส าหรับใช้เลี้ยงสัตว์ จากการประเมินปริมาณน้ าไหลบ่า พื้นที่

เป้าหมายมีปริมาณน้ าไหลบ่ารวม 79,234.63 ลูกบาศ์กเมตร อัตราของน้ าไหลบ่าสูงสุดเฉลี่ย 3.96
ลูกบาศ์กเมตรต่อวินาที บ่อดักตะกอนดิน 8 จุด และฝายชะลอความเร็วของน้ าชั่วคราว 4 จุด

สามารถเก็บกักน้ าได้ 1,592.50 ลูกบาศ์กเมตร น้ าไหลบ่าในพื้นที่ถูกกักเก็บไว้ 1,592.50 ลูกบาศ์ก
เมตร เหลืออีก 77,642.13 ลูกบาศ์กเมตร ลงสู่แหล่งน้ าธรรมชาติซึ่งจะไปเติมน้ าให้ล าธารหลัก (main

stream) คือแม่น้ าพี้ และแม่น้ ายมต่อไป สาเหตุที่ต้องใช้บ่อดักตะกอนดินเนื่องจากสภาพพื้นที่ที่จะ

ก่อสร้างมีความเหมาะสม ซึ่งจะช่วยเก็บน้ าไหลบ่าจากคูรับน้ าแบบ 6 และดักตะกอนดินที่มากับน้ า
ไหลบ่าให้ตกตะกอนก่อนลงสู่ทางน้ าธรรมชาติต่อไปเป็นการรักษาคุณภาพของน้ า และใช้น้ าปลูกพืช

เศรษฐกิจชนิดต่างๆ ได้

3. ฝายชะลอความเร็วของน้ า จ านวน 4 จุด เป็นฝายชะลอน้ าแบบเรียงด้วยกระสอบบรรจุ

ทรายผสมซีเมนต์ (soil cement) เหมาะส าหรับล าห้วยที่มีความลาดชันน้อย มีปริมาณน้ าไหลไม่มาก

และล าห้วยไม่กว้างมาก โดยก่อสร้างในร่องน้ าขนาดเล็ก เพื่อชะลอความเร็วของน้ าเมื่อมีฝน ลดการ