Page 54 - โครงการ 60 พรรษา สยามบรมราชกุมารี 60 เขตปฐพีพัฒนาอย่างยั่งยืน เขตพัฒนาที่ดินลุ่มน้ำห้วยฝ่าย-ห้วยสะท้อน (ศก.7) ลุ่มน้ำสาขา แม่น้ำมูล ส่วนที่ 3 ลุ่มน้ำหลัก แม่น้ำมูล อำเภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษ

ห้องสมุดกรมพัฒนาที่ดิน
39

3.7 การประเมินอัตราการชะล้างพังทลายของดินในพื นที่ลุ่มน ้า

การประเมินการชะล้างพังทลายของดินเป็นการศึกษาการชะล้างพังทลายของดินเพื่อศึกษา
การสูญเสียดินที่เกิดขึ้นจากการใช้ที่ดินเพื่อกิจกรรมต่างๆ เพราะการสูญเสียดินในแต่ละพื้นที่

ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในด้านต่างๆ เป็นอย่างยิ่งนับตั้งแต่การสูญเสียหน้าดินที่มีธาตุ
อาหารและอินทรียวัตถุ ซึ่งเป็นผลให้ไม่สามารถท าการเกษตรกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

นอกจากนั้น ตะกอนของดินที่ถูกชะล้างจะไปทับถมในแม่น้ าล าธารสายต่างๆ จนตื้นเขินท าให้
ความสามารถในการเก็บกักน้ าของแม่น้ าล าคลองลดลง เป็นต้น การชะล้างพังทลายของดินเกิดจาก

สาเหตุใหญ่ 2 ประการ คือประการที่หนึ่งเกิดขึ้นตามธรรมชาติ เช่น จากการกระท าของน้ า ลม
ประการที่สองเกิดจากตัวเร่งให้เกิดการพังทลายของดิน เช่น การใช้ประโยชน์ที่ดินของมนุษย์ที่ไม่

ค านึงถึงศักยภาพของที่ดิน โดยขาดมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ าที่เหมาะสม
กรมพัฒนาที่ดิน (2526) ได้อ้างถึงการศึกษาการประเมินการชะล้างพังทลายของดินใช้สมการ

การสูญเสียดินสากล (USLE) ของ Wichmeier และ Smith (1965) ซึ่งสมการนี้ใช้ประมาณค่าการ
สูญเสียดินที่เกิดขึ้นจากการกระท าของน้ า โดยก าหนดปัจจัยต่างๆ ที่มีอิทธิพลต่อการสูญเสียดิน คือ

ปัจจัยเกี่ยวกับฝน ปัจจัยเกี่ยวกับสภาพภูมิประเทศ ปัจจัยเกี่ยวกับดิน ปัจจัยเกี่ยวกับการปลูกพืช และ
ปัจจัยเกี่ยวกับการอนุรักษ์ดินและน้ า การน าเอาสมการสูญเสียดินสากลมาใช้ประเมินค่าการสูญเสียดิน

ในพื้นที่เกษตรกรรมท าให้สามารถคาดคะเนการสูญเสียดินจากการชะล้างพังทลายของดินเพื่อช่วย
ตัดสินใจในการเลือกใช้ประโยชน์ที่ดินหรือก าหนดวิธีการอนุรักษ์ดินและน้ าที่จะน ามาใช้ การประเมิน

อัตราการชะล้างพังทลายของดิน จะใช้สมการการสูญเสียดินสากล (Universal Soil Loss Equation
: A = RKLSCP) ที่กล่าวไว้ข้างต้นมาใช้ในการประเมินศักยภาพการสูญเสียดินในพื้นที่ร่วมกับ

โปรแกรมคอมพิวเตอร์ทางด้านระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) โดยมีรายละเอียดของแต่ละปัจจัยใน
การศึกษาดังนี้

1) ปัจจัยเกี่ยวกับฝน (R - rainfall and runoff erosivity factor) ประเมินโดยใช้
เส้นน้ าฝนเท่า (isohyetal method) ที่พาดผ่านในแต่ละพื้นที่

2) ปัจจัยเกี่ยวกับดิน (K - soil erodibility factor) ใช้ค่าปัจจัยความทนต่อการถูก
ชะล้างพังทลายของดินตามชนิดของเนื้อดินบนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือแยกตามกลุ่มชุดดิน

3) ปัจจัยเกี่ยวกับสภาพภูมิประเทศ (LS - slope length and slope steepness
factors) ใช้ปัจจัยเกี่ยวกับความลาดชันและความยาวของความลาดชัน ใช้ค่าเฉลี่ยของความลาดชัน

ตามกลุ่มชุดดินตามการประเมินการสูญเสียดินในประเทศไทย (2545)
4) ปัจจัยการจัดการพืช (C - crop management factor) แยกตามชนิดพืช เป็น

ค่าที่ไม่มีขนาดหรือหน่วย เป็นค่าที่แสดงความหมายถึงอัตราส่วนของการสูญเสียดิน ระหว่างพื้นที่ที่มี
การปลูกพืชชนิดใดชนิดหนึ่งปกคลุมอยู่ กับพื้นที่ที่ถูกไถพรวนโดยปราศจากพืชคลุมดิน ในที่นี้ใช้ค่า

ตามการประเมินการสูญเสียดินในประเทศไทย (2545)